Το παλιό χωριό των Ποτάμων στο Λασίθι που ερήμωσε λόγω πανούκλας (Φωτογραφίες)

 

Κατηφορίζοντας από τους Έξω Ποτάμους και ακολουθώντας αγροτικό δρόμο που μας βγάζει στην κοίτη του Ξηροπόταμου, ενός ξερού στις μέρες μας όπως μαρτυρά και το όνομα του ποταμού, ο οποίος εκβάλει στον Άγιο Νικόλαο, συναντάμε τα απομεινάρια ενός παλιού οικισμού και την Εκκλησία της Παναγίας που γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Η θέση αυτή ονομάζεται "Γούβες" και στο σημείο αυτό βλέπουμε μεγάλους σωρούς από πέτρες που κάποτε συνέθεταν τους τοίχους των σπιτιών του παλιού οικισμού των Ποτάμων.

Το χωριό εγκαταλείφθηκε ενδεχομένως γύρω στον 16^ο αιώνα λόγω πλημμυρών αλλά κυρίως λόγω της πανούκλας που θέριζε τον κόσμο σε πολλά χωριά και πόλεις της Κρήτης εκείνα τα χρόνια.

Παλιότερα μπορούσε κάποιος να δει ολόκληρους τοίχους των σπιτιών αυτού του οικισμού όμως γύρω στο 2010 κάποιοι θέλησαν να πάρουν τις πέτρες τους κι έτσι αφανίστηκαν οι τελευταίοι μάρτυρες ύπαρξης του χωριού.

Μάλιστα αν προχωρήσουμε κατά μήκος του Ξηροπόταμου, προς τα Λασιθιώτικα, θα συναντήσουμε κι άλλα ερείπια κατοικιών στα δεξιά.

Αρκετές ξερολιθιές στην περιοχή για να συγκρατούν το χώμα αλλά και καθαρά σημεία χωρίς πρίνους και σφεντάμια μαρτυρούν τα σημεία όπου οι άνθρωποι εκεί καλλιεργούσαν σιτηρά, ενώ όπως αναφέρει ο Αργύρης Καμπανταϊδάκης, στον τόπο αυτό καλλιεργούσαν και αμπέλια για το κρασί της χρονιάς τους και πάρα πολλά κηπευτικά, τα οποία τους προσέφεραν από την πώληση τους εισόδημα.

Υπάρχει μια ωραία παράδοση για την εγκατάλειψη του οικισμού και τη μεταφορά του στη θέση όπου είναι σήμερα οι Έξω Ποτάμοι την οποία διηγήθηκε, όπως έφθασε σε εκείνη από στόμα σε στόμα, η Αριάδνη Μιχ. Μαρνέλλου. Σύμφωνα με τη διήγηση της για να μη φτάσει η πανούκλα στο χωριό έταξαν να φτιάξουν σε μια μέρα ένα ύφασμα και να σκεπάσουν την εικόνα του Σταυρωμένου στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού.

Έτσι, πράγματι, σε μια μέρα καθάρισαν βαμβάκι, το έξαναν, το έκλωσαν, έγινε το τυλιγάδισμα, το ανέμισμα, το μασούριασμα, το περαμάτισμα, το στέσιμο, το φάσιμο και μετά τα κρόσια. Με αυτό το ύφασμα σκέπασαν την εικόνα. Αφού εκπλήρωσαν το τάμα τους η πανώλη δεν έφτασε στον οικισμό των Ποτάμων αλλά για να τιμήσουν τον Τίμιο Σταυρό που τους προστάτεψε μετακινήθηκαν από τη θέση Γούβες στη θέση Τίμιος Σταυρός, όπου βλέπουμε σήμερα τους Έξω Ποτάμους.

(Με πληροφορίες από την έκδοση «Έξω Ποτάμοι το χωριό μας», του Γεωργίου Ι. Δεμέτζου)