Οι εφέστιες εικόνες του Αγίου Ιωάννου και της "Δεξιοκρατούσας" Παναγίας στη Μονή Πρέβελη

 

Στη Μονή Πρέβελη, τόσο στο Καθολικό  όσο και στο εκκλησιαστικό μουσείο της, μπορεί να δει κανείς μοναδικές φορητές εικόνες που μαγνητίζουν με τη γλυκύτητα και καθαρότητα των μορφών που απεικονίζουν.

Ωστόσο οι σημαντικότερες εικόνες που αντικρίζει ο προσκυνητής είναι δύο και βρίσκονται στο Kαθολικό της Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, σε ξεχωριστά προσκυνητάρια, δεξιά και αριστερά στα δύο κλίτη.

Είναι οι αποκαλούμενες και Εφέστιες (προστάτιδες) εικόνες με τις μορφές του τιμώμενου Αγίου Ιωάννου και της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας.

Η εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου είχε επιζωγραφιστεί δυο φορές κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην μοιάζει στο σύνηθες εικονογραφικό πρότυπο του συγκεκριμένου Αγίου. Έτσι χρειάστηκε σοβαρή συντήρηση ώστε να επανέλθει στην αρχική κατάσταση η μορφή του.

Η εικόνα, διαστάσεων 95Χ70 εκατοστών, φιλοτεχνημένη κάπου γύρω στο 1.600, παρουσιάζει τον Άγιο Ιωάννη να γράφει σε ανοικτό ειλητάριο την αρχή του Ευαγγελίου του.

Η λιτότητα της κρητικής τέχνης παρουσιάζει εδώ, μοναδικά και ζωντανά, τον πρώτο και μεγάλο Θεολόγο της Εκκλησίας μας. Ο δικέφαλος αετός κάτω δεξιά είναι το οικόσημο της βυζαντινής οικογένειας των Καλλεργών, η οποία συνδέεται με κτητορική σχέση με το Μοναστήρι του Πρέβελη.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος είχε εμφανιστεί στον Άγιο Παΐσιο και από την περιγραφή που έκανε προκύπτει πως τελικά η εικόνα του Πρέβελη προσεγγίζει περισσότερο από πολλές άλλες την πραγματική μορφή του.

Η εικόνα της Παναγίας εκτιμάται επίσης πως αγιογραφήθηκε γύρω στο 1600.

Οι διαστάσεις της είναι 95Χ75 εκατοστά και ονομάζεται και «Δεξιοκρατούσα» επειδή κρατά το Χριστό ως βρέφος με το δεξί χέρι ενώ με το αριστερό τον αγγίζει απαλά στο γόνατο. Ο Χριστός κρατά στο αριστερό του χέρι ένα περιτυλιγμένο ειλητάριο ενώ με το δεξί ευλογεί. Πάνω, δεξιά και αριστερά της εικόνας, εμφανίζονται δυο άγγελοι με καλλυμένα τα χέρια τους σε ένδειξη σεβασμού.

Τα έργα της Κρητικής τέχνης χαρακτηρίζονται από τη λιτότητα στα χρώματα και την αυστηρότητα στις κινήσεις, εδώ κυριαρχεί το πρώτο με το δεύτερο να προσδίδει αρχοντιά.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το Προσκυνητάριο της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πρέβελη)