Ο Βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων στις Λιθίνες

 

Χαμηλά στην κοιλάδα των Λιθινών είναι κτισμένος ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων δίπλα από ερειπωμένο σήμερα οικισμό που έφερε το όνομα του και ο οποίος, όπως διηγούνται οι ντόπιοι, αποδεκατίστηκε εξαιτίας της πανούκλας.

Είναι ένας δίκλιτος ναός που φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο χρονολογημένο από το 1415, με το βόρειο κλίτος του να αποτελεί προσθήκη στο αρχικά μονόχωρο κτίσμα. Εικάζεται ωστόσο ότι ο πρώτος ναός εκεί κτίστηκε πολύ πριν από αυτή τη χρονολογία με τους κατοίκους των Λιθινών να μιλούν ακόμα και για το 10ο αιώνα.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα των Αγίων Αποστόλων καλύπτει ευαγγελικές σκηνές, με έμφαση στον κύκλο των Παθών, με 16 συνολικά παραστάσεις. Εκείνο που ωστόσο προκαλεί εντύπωση είναι πως η αποκλίνει από το καθιερωμένο, που συναντάμε σε άλλους ναούς, αφού δεν ακολουθεί τη συνηθισμένη ανάπτυξη των σκηνών σε χρονολογική σειρά. Εδώ είτε τοποθετούνται κατά αντιστοιχία στις πλευρές της καμάρας είτε σε λανθασμένες θέσεις, όπως η παράσταση των Μυροφόρων που έπεται εκείνη της Μεταμορφώσεως. Μεγάλο τμήμα των τοιχογραφιών καταλαμβάνει η Δευτέρα Παρουσία στο δυτικό τμήμα του ναού.

Ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός ότι το βόρειο και μεταγενέστερο κλίτος φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο στο νότιο τοίχο του όπου βρίσκεται το τόξο επικοινωνίας του με το νότιο κλίτος. Η απεικόνιση ενός φυλοφόρου σταυρού και φυτικού διάκοσμου, αρκετά φθαρμένου δυστυχώς, στο ανώτερο τμήμα του τοίχου, καθώς και δυο αρχαγγέλων, στο χαμηλότερο τμήμα του, μαρτυρά πως ίσως αυτό το κλίτος είχε ταφική χρήση. 

Συντήρηση των τοιχογραφικών του ναού έγινε από τη 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Κρήτης 2000-2006.

Έξω από το ναό δεσπόζει μια γιγαντιαία χαρουπιά ενώ από τους δώδεκα φοίνικες, που είχαν φυτευτεί από την κοινότητα Λιθινών το 1991 στο πανηγύρι της 29ης Ιουνίου, σώζεται μόνο η πινακίδα.

Επίσης εξωτερικά βλέπουμε μαρμάρινη πλάκα που πληροφορεί πως η ηλεκτροδότηση του ναού έγινε το 2005 ως προσφορά των εργαζομένων στη ΔΕΗ Σητείας στη μνήμη του Ιωάννη Σ. Σκαρβελάκη

Πηγή : Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης, της Συνοδικής Επιτροπής Επί του Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας Κρήτης-ΜΚΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ