Ο καλοδιατηρημένος παραδοσιακός νερόμυλος στον Κάτω Βότομο στο Ζαρό

 

Κτίσμα του 1600, χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου1469 /50, είναι ο νερόμυλος που συναντάμε στο Ζαρό, στη θέση Κάτω Βότομος, σε κοντινή απόσταση από τη λίμνη της περιοχής.

Ο νερόμυλος αποτελεί αξιόλογο κτίσμα ειδικής λειτουργίας, από τα ελάχιστα που σώζονται ακόμα στην Κρήτη σε τόσο καλή κατάσταση και σημαντικό στοιχείο για τη μελέτη της εξέλιξης της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής της περιοχής. Είναι συνδεδεμένος αναπόσπαστα με την ιστορία του τόπου και τις μνήμες των κατοίκων και πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικά σε εποχές που οι νερόμυλοι, οι ανεμόμυλοι και οι φάμπρικες για το λάδι ήταν οι κύριες επιχειρηματικές μονάδες σε κάθε τόπο. 

Το κτίσμα ανήκει στην οικογένεια του Μιχάλη Φραγκιαδάκη ο οποίος από το 1938 άρχισε να χρησιμοποιεί το νερόμυλο για να αλέθει τα σιτηρά των κατοίκων του χωριού του αλλά και ανθρώπων που κατέφθαναν εκεί από άλλα σημεία της Κρήτης.

Μάλιστα τα τελευταία χρόνια ο νερόμυλος αναπαλαιώθηκε και παραμένει ανοικτός όλο το χρόνο για να μπορούν ξένοι και Έλληνες επισκέπτες να δουν το εσωτερικό του και τον τρόπο λειτουργίας του με τη δύναμη του πλούσιου υδάτινου δυναμικού που χαρακτηρίζει το Ζαρό.

Αξίζει ν' αναφέρουμε πως ο νερόμυλος πριν περάσει στα χέρια του Μιχάλη Φραγκιαδάκη ανήκε σε οικογένεια Οθωμανών. Απ’ αυτούς τον αγόρασε ο πεθερός του και του τον δώρισε ως προίκα. Εκείνος φυσικά τον αξιοποίησε επαγγελματικά κι έγινε ένας από τους μυλωνάδες του Ζαρού.

Στο εσωτερικό του νερόμυλου βλέπουμε διαμορφωμένο χώρο ως μυλονόσπιτο, με το τζάκι και τον οντά όπου ξεκουραζόταν ο μυλωνάς, και δίπλα ακριβώς το σημείο όπου αλέθονται τα σιτηρά, με διάφορα πιθάρια αποθήκευσης κι ένα δεύτερο οντά.

Στους τοίχους του κρεμασμένα εργαλεία περασμένων δεκαετιών και μια τεράστια πέτρινη μυλόπετρα από την εποχή που η άλεση γινόταν με τέτοιες πέτρες.

Να σημειώσουμε πως στην περιοχή του Ζαρού λειτουργούσαν παλιά τουλάχιστον δέκα νερόμυλοι από τους οποίους σώζονται περίπου οι μισοί όχι όμως στην καλή κατάσταση που βλέπουμε το νερόμυλο της οικογένειας Φραγκιαδάκη.