Ο νερόμυλος στο δρόμο προς τη Φυλακή Αποκορώνου στις όχθες του ποταμού Μουσέλα (Φωτο)

 

Στις όχθες του ποταμού Μουσέλα λειτουργούσαν κάποτε δώδεκα νερόμυλοι έχοντας ως αφετηρία την Αργυρούπολη, όπου οι πηγές του, και κατάληξη την περιοχή όπου εκβάλει στη θάλασσα.

Αυτοί οι νερόμυλοι από την περίοδο της Βενετοκρατίας που κτίστηκαν, αξιοποιούσαν τη δύναμη του νερού, που τότε διέθετε σε μεγάλες ποσότητες το ποτάμι, και με πρωτόγονους μηχανισμούς μετέτρεπαν τα σιτηρά σε αλεύρι, τους καρπούς της ελιάς σε λάδι ενώ οι πρώτοι στην περιοχή της Αργυρούπολης έκαναν και ρασοτριβή, δηλαδή λανάριζαν τα καινούργια υφαντά.

Έναν απ αυτούς τους νερόμυλους συναντάμε λίγο πριν φτάσουμε στο χωριό Φυλακή Αποκορώνου Χανίων.Βρίσκεται σε ένα κατάφυτο σημείο, λίγο πριν τη γέφυρα που οδηγεί στη Φυλακή. Ερειπωμένος σήμερα, διατηρεί ακέραιο μέρος του πέτρινου κτίσματος μαρτυρώντας το μεγάλο μέγεθος του. Οι μυλόπετρες και ο υπόλοιπος εξοπλισμός του έχουν αφαιρεθεί. Κτισμένος δίπλα στο ποτάμι που πλέον έχει ελάχιστη ροή νερού λόγω των περιορισμένων βροχοπτώσεων κάποτε έσφυζε από ζωή.

Όπως αναφέρει ο Γεώργιος Βαρδή Σελλιανάκης στο βιβλίο του «Το χωριό μου χτισμένο πριν 3.817 χρόνια», οι νερόμυλοι της περιοχής του, γύρω από τον ποταμό Μουσέλα, πέρα από το βασικό έργο τους που ήταν η άλεση υπήρξαν σε επαναστατικές περιόδους χώροι απόκρυψης, συνάντησης και ανεφοδιασμού των επαναστατών.

Το 1823 γράφει ο Β. Ψιλάκης, οι ιδιοκτήτες των τότε υδρόμυλων πρόσφεραν αλεύρι στους επαναστάτες που πραγματοποίησαν Γενική Συνέλευση στην Αρκούδαινα, σημερινή Αρχοντική Ρεθύμνου, γειτονικό χωριό της Φυλακής. Το ίδιο έγινε και το 1866 ενώ τα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, παρότι οι περισσότεροι είχαν κλείσει ή είχαν περιορισμένη λειτουργία, έκρυβαν και συντηρούσαν επαναστάτες, όπως ο καπετάν Σταύρος Κατσούλης που φιλοξενούσε επαναστάτες στο νερόμυλο του στον Άγιο Νικήτα. Το ίδιο έκαναν οι στους νερόμυλους του Θολιαστού, του Περιστέρη και των Περγιαλόνων, παρότι τότε είχαν πάψει να λειτουργούν.

Στη Φυλακή είχαν γεννηθεί και κάποιοι από τους καλούς τεχνίτες νερόμυλων όπως οι αδελφοί Μαυράκη (Σφηρίδες τους ήξερε ο κόσμος) καθώς και ο Μανώλης Λεωνιδάκης που ήταν περιζήτητος τεχνίτης στην ευρύτερη περιοχή του Αποκόρωνα και του Ρεθύμνου.

 

Το ποτάμι μπροστά από το νερόμυλο έχει μετατραπεί σε ρυάκι με λιγοστό νερό