Το καθολικό της Ιεράς Μονής Αρκαδίου-Ο πιο αναγνωρίσιμος ναός της Κρήτης

 

Η Ιερά Μονή Αρκαδίου είναι το πιο γνωστό Μοναστήρι της Κρήτης εξαιτίας του ολοκαυτώματος που σημειώθηκε στο χώρο του το 1866, πόσα όμως γνωρίζουμε για το καθολικό που κοσμεί το κέντρο του κι αποτελεί ίσως τον πιο αναγνωρίσιμο ναό της Κρήτης;

Ο εντυπωσιακός ναός της Μονής Αρκαδίου είναι δίκλιτος και τιμά στο δεξί κλίτος τους Ισαποστόλους Κωνσταντίνο και Ελένη ενώ στο αριστερό τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.

Κτίστηκε στη θέση παλαιότερου μονόκλιτου ναού τα λείψανα του οποίου είναι εμφανή γύρω του, όπως και τα θεμέλια των κτιρίων της αρχικής μονής.

Μάλιστα ο καθηγητής Κ. Καλοκύρης το 1951 έκανε δημοσίευση για επιγραφή του 14^ου αιώνα η οποία βρισκόταν στο αέτωμα της εκκλησίας που προυπήρχε του σημερινού ναού η οποία έγραφε "ΑΡΚΑΔΙ(ΟΝ) ΚΕΚΛΗΜΑΙ /ΝΑΟΝ ΗΔ ΕΧΩ / ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΝΑΚΤΟΣ / ΙΣΑΠΟΣΤΟΥΛΟΥ " δηλαδή  «Η εκκλησία που φέρει το όνομα του Αρκαδίου είναι αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο».

Ο εν λόγω ναός είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Κρητικής Αναγέννησης που φέρεται να αποπερατώθηκε το 1587.Στην πρόσοψη του είναι εμφανής η επιρροή δυτικών αρχιτεκτονικών ρευμάτων τα οποία επηρέασαν την Κρήτη κατά τον 16ο και 17^ο αιώνα. Βλέπουμε δηλαδή αρχιτεκτονικά στοιχεία από λευκό πωρόλιθο με αξιοποίηση σχεδίων από τους μεγάλους ιταλούς αρχιτέκτονες Andrea Palladio και Sebastiano Serlio.

Στο εσωτερικό του ναού ξεχωρίζει το βαρύ σκουρόχρωμο ξυλόγλυπτο τέμπλο, που φυσικά δεν είναι το αρχικό τέμπλο της εκκλησίας το οποίο φέρεται να καταστράφηκε αρκετές φορές.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες  πηγές, το πρώτο τέμπλο του δίκλιτου καθολικού της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, έργο, πιθανότατα, της ηγουμενίας Γαβριήλ Μαρινάκη (1856-1866), δέχτηκε αλλεπάλληλες βεβηλώσεις από τους Τούρκους μέχρι που καταστράφηκε σχεδόν εντελώς στις 9 Νοεμβρίου 1866. Αντικαταστάθηκε το 1902, «μερίμνη και κατά σχέδιον» του τότε Επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Διονυσίου Καστρινογιαννάκη, από ξύλο κυπαρίσσου.

Ο ίδιος συνέβαλε και ως ζωγράφος με τα έργα του, κυρίως εικόνες, στον στολισμό του νέου τέμπλου. Το τέμπλο που σώζεται σήμερα, έργο του ξυλογλύπτη Αργυρίου Καβρουλάκη και Υιών, ανατέθηκε αφού είχαν μετρηθεί οι διαστάσεις των εικόνων και είχαν αποσπαστεί, ενώ το ίδιο το ξυλόγλυπτο τέμπλο είχε κατατμηθεί. Με αυτά τα δεδομένα, το νεότερο τέμπλο έλαβε τη μορφή που βλέπουμε σήμερα το 1976.Σε μεγάλο μέρος του κοσμείται από έργα της προγενέστερης περιόδου, του Αντωνίου Βεβελάκη, του Ιωάννη Σταθάκη και του οικείου Επισκόπου.

Μέσα στο καθολικό της Μονής Αρκαδίου βλέπουμε εξάλλου σε προσκυνητάρια τις ντυμένες με ασήμι εικόνες των τιμώμενων Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης καθώς και τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.Οι περισσότερες παλιές και σπουδαίες εικόνες του ναού εκτίθενται πάντως στο μουσείο της Μονής Αρκαδίου.

Για την ιστορία να πούμε πως το Καθολικό της Ιεράς Μονής στο Αρκάδι γιορτάζει τρείς φορές το χρόνο.

Στις 21 Μαΐου, γιορτάζει το  κλίτος που είναι αφιερωμένο στους Αγίους  Κωνσταντίνο και Ελένη.

Στις 6 Αυγούστου, γιορτάζει αριστερό κλίτος που είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα Χριστού.

Και στις 8 Νοεμβρίου (των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ), γιορτάζει πάνδημα το Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, το γεγονός που συντάραξε την Κρήτη το 1866, κι ακόμα σήμερα μας θυμίζει την ηρωική θυσία των ηρώων υπαραπιστών του που προτίμησαν να ανατιναχθούν για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων πολιορκητών.