Πυράθι: Το χωριό που κτίστηκε κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Πύρανθος

 

Το Πυράθι είναι οικισμός του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων, κτισμένο σε υψόμετρο 320 μέτρων πλησίον της θέσης όπου εικάζεται πως κάποτε υπήρχε η αρχαία Πύρανθος.

Η ονομασία της αρχαίας πόλης, από την οποία προέκυψε και εκείνη του μεταγενέστερου χωριού, κάποιοι λένε πως προέρχεται από το πυρ, δηλαδή τη φωτιά και το άνθος και παραπέμπει σε ένα τόπο με υψηλές θερμοκρασίες που παρολαυτά καλλιεργείται και ανθίζει.

Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη, πιο πιθανή, εκδοχή κατά τον Vladimir Georgiev ότι δηλαδή η ρίζα του ονόματος είναι η πελασγική λέξη  που αντιστοιχεί στην ελληνική «πυρός», δηλαδή σιτάρι, άρα πύρανθος σημαίνει ανθός σιταριού. Και είναι πολύ πιθανόν να καλλιεργούνταν πράγματι σιτάρι σε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή.

Όπως αναφέρει πάντως ο Στέργιος Σπανάκης το όνομα του σημερινού οικισμού Πυράθι είναι προελληνικό υποκοριστικό του αρχικού ονόματος Πύρανθος.

Με αυτή την ονομασία αναφέρεται και τον 14^ο αιώνα με την αρχαιότερη μνεία στον οικισμό να τη συναντάμε το 1380 σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα (Pirathi).

Ως Πυράθι το βρίσκουμε και σε επόμενες απογραφές ενώ το 1630 αναφέρεται ως Piratia για να χαθεί από τις καταγραφές χωριών στην οθωμανική απογραφή του 1671 και να επανέλθει στη συνέχεια πότε ως Πυράθι πότε ως Απυράθι.

Αναφορικά με την ύπαρξη αρχαίας πόλης στην περιοχή αυτή να πούμε πως το 1951 βρέθηκε στη θέση Βλαχιανά, ανάμεσα σε Πυράθι και Αποσελέμι, μια μεγάλη στήλη της Ρωμαϊκής Περιόδου που μεταφέρθηκε στο Μουσείου του Ηρακλείου και αναγράφει ότι ο ανθύπατος Κρήτης Λεύκιος Τουρπίλιος έστησε το 63 μ. Χ τη στήλη αυτή ως όριο των δημοσίων κτημάτων της Γόρτυνας.

Τα ερείπια της αρχαίας Πυράνθου βρίσκονται στην Πυραθιανή Κεφάλα στη θέση Τροχάλες βόρεια του σημερινού οικισμού.

Την περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής το Πυράθι ήταν ένα από τα χωριά που δέχθηκε σημαντικό αριθμό προσφύγων.

Μέσα στο Πυράθι συναντάμε δυο εκκλησίες, εκείνη της Παναγίας στην πλατεία και το ναό των Αγίων Αναργύρων, ενώ μπαίνοντας στο χωριό βλέπουμε να έχει στηθεί μνημείο για τους πεσόντες στους απελευθερωτικούς αγώνες.

Γύρω από το Πυράθι μεγάλες και φροντισμένες καλλιέργειες ελιάς και αμπελιού που αποτελούν και τις βασικές ασχολίες των λίγων κατοίκων που ζουν μόνιμα στο χωριό.

Δείτε επίσης

Αποσελέμι: Το μικρό χωριό κοντά στο Τεφέλι με παρελθόν από τη Βενετοκρατία