Το Υδραγωγείο της Λύκτου-Το εντυπωσιακό σωζόμενο τμήμα του στην Κασταμονίτσα (Φωτο)

 

Στα διοικητικά όρια της Κασταμονίτσας σώζεται ένα μεγάλο τμήμα από το εντυπωσιακό υδραγωγείο της Λύκτου, της ισχυρής πόλης με παρουσία από τη Μινωική μέχρι την Ρωμαϊκή περίοδο.

Αφετηρία του είναι οι  πηγές της Κουρνιάς στο Κράσι και κατάληξη του οι παρυφές της αρχαίας πόλης όπου λειτουργούσε υδατοδεξαμενή.Το συνολικό μήκος της πορείας του υδραγωγείου είναι περίπου 22 χιλιόμετρα.Για το κτίσιμο του υδραγωγείο εφαρμόστηκαν  τεχνικές οι οποίες  το χρονολογούν στο 2ο αιώνα μ.Χ.

Είναι ένα άκρως εντυπωσιακό έργο αφού περνά από Κερά και Άνω Κερά, μέσα από το φαράγγι της Ρόζας και το λαγκάδι της Αμπέλου, από την Αγία Μαρίνα, τους Στόλους, την Αγία Φωτεινή, τη Λυγιά, τη Χαλάστρα, του Κυθιού το Πλάι, τον Χαυγά, το Χαυγούδι, το Μικρό Χαυγούδι, και καταλήγει στην αρχή του Λαγκαδιού του Πόρου της Γούλας. Από εκεί ακολουθεί τις τοποθεσίες Πόρος του Τοίχου, Κούτελο, Καλύβα, Πλατυβόλα, Τρουλλιά. Διασχίζει τις αγροτικές περιοχές των χωριών Κράσι, Κεράς, Γωνιών, Αβδού, Κασταμονίτσας και Ξιδά. Οι κατασκευαστές του ανάλογα με τη γεωμορφολογία της περιοχής απ όπου διέρχονταν το έργο εφάρμοζαν και τις ανάλογες κατασκευαστές σε αρχιτεκτονικές προσαρμογές και τεχνικές λύσεις.

Το υδραγωγείο της Λύκτου ανήκει στην κατηγορία των υπέργειων υδραγωγείων. Τροφοδοτούνταν αποκλειστικά από το νερό των πηγών της Κουρνιάς.

Ο υδαταγωγός του ήταν ελεύθερης ροής με εξαίρεση τα 1500 μέτρα από το Τεραζί μέχρι τα Πλατυβόλα, όπου ήταν σωληνωτός και υποβασταζόταν από συνεχή τοιχοκατασκευή. Το πάχος του τοίχου ήταν σχετικό με το άνοιγμα του ρήγματος και το ύψος του ανάλογο με το βάθος της πτύχωσης του εδάφους, το οποίο κάλυπτε η τοιχοποιία με κτιστό μπάζωμα. Έτσι εξασφαλιζόταν η απαραίτητη ευθυγράμμιση και στερεότητα για την εναπόθεση και στήριξη του υδαταγωγού.

Σε κάποια σημεία μάλιστα το πάχος της τοιχοδομής είναι 2-3 μέτρα και το ύψος πάνω από 6 μέτρα. Όταν η τοιχοδομή δε συναντούσε έκτακτες εδαφικές συνθήκες, αλλά τη συνηθισμένη κατωφέρεια των βουνών, τότε έφθανε μέχρι το επίπεδο που εξασφάλιζε την επιθυμητή κλίση ροής του νερού. Από εκείνο το σημείο και πάνω άρχιζε η κατασκευή του υδαταγωγού.

Η πορεία του υδραγωγείου περιελάμβανε  στροφές και ελιγμούς με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της φοράς ροής του νερού. Στα σημεία ωστόσο που η κλίση του υδαταγωγού γινόταν μεγάλη, και ως εκ τούτου επικίνδυνη, η ροή ελεγχόταν με την κατασκευή φρεατίων πτώσεως.

Το μεγαλύτερο ύψος της τοιχοδομής σε όλο το μήκος της διαδρομής μέχρι τη θέση Πλατύβολα είναι 8.10 μέτρα, στη θέση «Τρύπα του Τοίχου», ενώ το μεγαλύτερο πάχος φθάνει τα 4.70 μέτρα.Μετά τη θέση Πλατύβολα και μέχρι το τέλος του το υδραγωγείο ήταν ελεύθερης ροής και στην περίπτωση αυτή το μέγιστο ύψος του πρέπει να έφθανε τα 35-40 μέτρα.

Μέχρι το Τεραζί, το ορεινό τμήμα του υδραγωγείου ονομάζεται Αμαξοδιάβαση και το υπόλοιπο μέρος μέχρι τη Λύκτο είναι γνωστό με την προσωνυμία «Ο Τοίχος».

Η υδατοδεξαμενή στην οποία κατέληγε ο υδαταγωγός ταυτίζεται με ένα ερειπωμένο οικοδόμημα, γνωστό ως «Φυλακές» ή «Φυλακές της Αρετούσας», στις παρυφές της πόλης.

Τα είδη τεχνικής που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή χρονολογούν το υδραγωγείο το 2ο αιώνα μ.Χ. και μάλιστα στα χρονικά όρια της αρχής των Αντωνίνων Αυτοκρατόρων (96-192 μ.Χ.), περίοδος όπου εκδηλώθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ένταξή τους σε ένα ομοιογενές και ενιαίο ρωμαϊκό κράτος.

Πηγή πληροφοριών Οικονομάκης Εμ. Ν.  "Το Υδραγωγείο της Λύκτου"