Η εντυπωσιακή "Μεγάλη Βρύση" στο Κράσι Πεδιάδος με πρόσοψη πάνω από 50 μέτρα

 

Ανηφορίζοντας προς την πλατεία με τον υπεραιωνόβιο πλάτανο στο Κράσι, στην πρώην επαρχία Πεδιάδος στο σημερινό Δήμο Χερσονήσου, το μάτι πέφτει πάνω στο εντυπωσιακό υδραγωγείο του χωριού που οι ντόπιοι αποκαλούν Μεγάλη Βρύση.

Στην πραγματικότητα δεν είναι μόνο μια βρύση αλλά δυο μέσα σε μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, η Πάνω Βρύση και η Κάτω Βρύση. Μάλιστα δίπλα στη δεύτερη έχουν κατασκευαστεί και δυο θολοσκέπαστες δεξαμενές.

Πρόκειται για ένα μοναδικό, τόσο σε μέγεθος όσο και σε κατασκευή, έργο μαστόρων από τον κοντινό Μοχό.

Σε εντοιχισμένη επιγραφή βλέπουμε τη χρονολογία 1890. Ωστόσο αυτή αφορά το ανατολικό τμήμα του λιθόδμητου συγκροτήματος, που είναι και το παλαιότερο.

Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα Χρυσούλα Τζομπανάκη, η Μεγάλη Βρύση διέθετε αρχικά δυο καμαρόσχημες μεγάλες κόγχες όπου υπήρχαν τα στόμια εκροής του νερού και οι οποίες συγκοινωνούσαν μεταξύ τους με ανοικτό κανάλι, όπου έρρεε το νερό.

Αργότερα το συγκρότημα επεκτάθηκε προς τα δυτικά με την προσθήκη μεγάλων δεξαμενών που στεγάζονται με καμαροσκεπείς θόλους.

Με αυτή την προσθήκη το συνολικό μήκος της πρόσοψης της Μεγάλης Βρύσης ξεπέρασε τα 50 μέτρα.

Στη δεύτερη βρύση είναι γραμμένο:

«Στόχαση, γνώση κι ομορφιά έσμιγαν, πάνε χρόνια

στο Κράσι και του πλάτανου την άπλα φυλλουριά.

Και μέσα τους ανάδευαν θεριακωμένα κλώνια,

η ανθρωπιά, η προκοπή, το δίκιο, η λευτεριά ».

Οι στίχοι αναφέρονται στο Νίκο Καζαντζάκη και τις σπουδαίες μορφές των κρητικών γραμμάτων και λογοτεχνίας που είχαν καθιερώσει, τη δεκαετία του 1930, αυτή την πλατεία ως τόπο των καλοκαιρινών συναντήσεων τους, (οικογένεια Αλεξίου, Μάρκος Αυγέρης, Κώστας Βάρναλης κ.α). Κάθονταν με τις ώρες κάτω από τη σκιά του γέρικου πλατάνου, με τον κελαριστό ήχο του νερού της Μεγάλης Βρύσης να συντροφεύει τις συζητήσεις τους.

Και οι δυο βρύσες διαθέτουν, κάτω από τα ανοίγματα εκροής του νερού, γούρνες ενώ στις θολωτές δεξαμενές υπάρχουν αρκετές άλλες γούρνες φτιαγμένες όμως ειδικά για πλύσιμο ρούχων, μια και το σημείο δεν ήταν μόνο για τη συνάντηση σπουδαίων λογοτεχνών αλλά και των γυναικών του χωριού για να βάλουν τη μπουγάδα τους.

Το νερό της Μεγάλης Βρύσης, να σημειώσουμε, προέρχεται από το όρος Σελένα που δεσπόζει στην περιοχή. Είχε χρήση τόσο για άρδευση όσο και για ύδρευση.