Ο Νερόμυλος Κατρουλιάρης πάνω από τον Άγιο Γεώργιο στον Κρουσώνα

 

Στη νοτιοανατολική πλευρά του ακάλυπτου χώρου πάνω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στον Κρουσώνα Μαλεβιζίου βρίσκεται ο παλιός νερόμυλος που οι ντόπιοι αποκαλούν Κατρουλιάρη. Δεν αποκλείεται η ονομασία του να σχετίζεται με την μικρή ποσότητα νερού που κατέληγε να γυρίζει τις μυλόπετρες του καθώς ανήκει στην κατηγορία των νερόμυλων που δεν απαιτούσαν τεράστιους όγκους νερού για να δουλέψουν.

Ο συγκεκριμένος νερόμυλος ήταν ερειπωμένος και σε κακή κατάσταση όμως συντηρήθηκε τμήμα του το 2012-2013, από την τότε δημοτική αρχή Μαλεβιζίου, και γύρω του διαμορφώθηκε μια όμορφη πλατεία. Σε καλή κατάσταση, αλλά χωρίς συντήρηση, παραμένει το γλυκάτο, δηλαδή ο πετρόκτιστος αγωγός που οδηγούσε το νερό στο χώρο όπου βρίσκονταν η φτερωτή.

Ο χρόνος κατασκευής του νερόμυλου του Κρουσώνα προσδιορίζεται κάπου γύρω στο 1850.Σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου Μαλεβιζίου, στον οποίο δωρίστηκε από τους τελευταίους ιδιοκτήτες προκειμένου να συντηρηθεί και να μην καταρρεύσει.

Όμως κατά το παρελθόν ήταν συνιδιοκτησία αρκετών οικογενειών που τον λειτουργούσαν με δικαιώματα ανά δωδεκάωρο ή εικοσιτετράωρο, τα οποία μάλιστα μπορούσαν να πουληθούν. Με ανάλογο τρόπο βρίσκουμε στην Κρήτη του παρελθόντος να λειτουργούν οι φάμπρικες για την παραγωγή λαδιού, ωστόσο τα δικαιώματα ήταν σχεδόν κανόνας για τους μύλους, είτε τους νερόμυλους είτε τους ανεμόμυλους.

Μάλιστα σε έγγραφο του 1906 που έχει στην κατοχή του ο αρχιτέκτονας Ηρακλής Πυργιανάκης εμφανίζονται οικογένειες του Κρουσώνα, κι ανάμεσα τους ο παππούς του, να αναθέτουν στον Ελευθέριο Βενιζέλο και σε άλλους νομικούς, εκείνης της περιόδου, την κατοχύρωση της ιδιοκτησίας τους στο νερόμυλο του Αγίου Γεωργίου.

Στον συγκεκριμένο νερόμυλο πάντως οι τελευταίοι ιδιοκτήτες, πριν μεταβιβαστεί στο Δήμο Μαλεβιζίου ήταν τρείς οικογένειες του Κρουσώνα, αυτές των Μπακαλάκηδων (Δρακουλάκη),  των Μπαμπουκάκηδων (Βαμβουκάκη ) και του Χατζάκη η Μακρύ Νικόλα.

Μέχρι τη δεκαετία του 1950 και 1960 ο μύλος ήταν σε λειτουργία και ως τελευταίοι που τον δούλεψαν καταγράφονται οι Γεώργιος Ξυλούρης Γεώργιος ( Σκοτώστρας ) και ο Γιάννης Επανωμεριτάκης (Γιανικογιάννης).

Να σημειώσουμε τέλος, πως το μύλο τροφοδοτούσαν δύο πηγές, η μια ήταν της Γέννας και η άλλη από του Σταυρού.Το νερό οδηγούνταν στο νερόμυλο μέσα από αυλάκια που είτε ήταν σκαλισμένα σε βράχια είτε σε χώμα ανάλογα με την μορφολογία που είχε το έδαφος.

(Τις πληροφορίες μας διέθεσαν ο Γιώργος Καλλιγιανάκης και ο Ηρακλής Πυργιανάκης)