Ο Άγιος Αντώνιος στο Λουτρό Σφακίων και τα ζυμαρένια ανθρωπόμορφα τάματα του

 

Πάνω στο μονοπάτι που οδηγεί από το πανέμορφο Λουτρό στο Φοίνικα Σφακίων συναντάμε το σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου που έχει συνδέσει την ύπαρξη του με ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και ωραία έθιμα στην Κρήτη. Αυτό των ζυμαρένιων ταμάτων που μοιάζουν με ανθρώπους ή με ανθρώπινα μέλη.

Ο ναός έχει διαμορφωθεί μέσα σε μια φυσική σπηλαίωση που υπάρχει στο σημείο, σε χαμηλότερο επίπεδο από το μονοπάτι, απ’ όπου περνώντας βλέπεις μόνο το καμπαναριό του.

Είναι μια τόσο λιτή κατασκευή που χωρίς την καμπάνα θα νόμιζε κανείς πως είναι μια αποθήκη από τσιμέντο. Όμως οι Σφακιανοί και γενικότερα οι άνθρωποι με πίστη δεν θέλουν πολλά για να νιώσουν κοντά στα Θεία, μια σπηλιά προφυλαγμένη από το κρύο του χειμώνα με τον τσιμεντένιο τοίχο της τους είναι αρκετή.

Το εσωτερικό του ναού του Αγίου Αντωνίου χωρίς περιττά φτιασίδια και αυτό. Ένα πολύ απλό ξύλινο τέμπλο με τις εικόνες του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Παντελεήμονα, που έχουν φορτώσει με μεταλλικά τάματα οι Σφακιανοί, είναι το μόνο στολίδι του.

Όλος ο ναός είναι φτιαγμένος σε σπηλιά, μόνη ανθρώπινη προσθήκη ένας τοίχος με μια χαμηλή πόρτα κι ένα μικρό παράθυρο σε αυτόν. Εξωτερικά υπάρχει μεγάλη αυλή προφυλαγμένη από βράχους, που εμποδίζουν τη θέα προς τη θάλασσα αλλά και το κύμα να φτάσει ως εκεί.

Δίπλα ακριβώς στο ναό μια δεύτερη σπηλαίωση που την ημέρα της γιορτής του Αγίου Αντωνίου αξιοποιούν για να στήσουν πλούσιο τραπέζι και να τιμήσουν τον Άγιο Αντώνιο, όπως του αξίζει.

Στο ρεπορτάζ που είχε δημοσιευθεί στο "Κρητικό Πανόραμα" για τα ζυμαρένια τάματα του Αγίου Αντωνίου, το οποίο κι έκανε αυτή την εκκλησία γνωστή σε όλη την Κρήτη, αλλά κι έξω απ αυτήν, τονίζονταν πως το έθιμο που τηρούσαν κάθε χρόνο οι πιστοί στις 17 του Γενάρη ήταν τόσο μοναδικό όσο μοναδικά είναι και τα Σφακιά.

O Άγιος Αντώνιος στο Λουτρό δεν είναι ο «καθηγητής της ερήμου», δεν είναι ο θεμελιωτής του χριστιανικού μοναχισμού, όπως τον ξέρουν σ’ όλον τον άλλο κόσμο, ο Άγιος Αντώνιος των Σφακιανών του Λουτρού είναι γιατρός, κι ας μην το λέει κανένα συναξάρι.

Παλιότερα, μια και σήμερα το έθιμο έχει ατονήσει, στα μισά του Γενάρη οι Σφακιανοί άναβαν τους φούρνους. Ζύμωναν και φούρνιζαν τα τάματα της χρονιάς. Τα περισσότερα τάματα πλάθονταν σε σχήμα ανθρωπίνου σώματος.Πολλές Σφακιανές έπλαθαν κεφάλια και μάτια, πόδια και χέρια, ακόμη και καρδιές.Αν αρρώσταινε κάποιος τον έταζαν στον Αγιο. Και… τον πήγαιναν.

Κάθε πρωί στις 17 του Γενάρη, κάτω από δύσκολες συνήθως καιρικές συνθήκες ο χώρος μπροστά από το τέμπλο του ναού μετατρεπόταν σε τόπο εκπλήρωσης του χρέους: δεκάδες ψωμιά ήταν εκεί και περίμεναν τον ιερέα να τα ευλογήσει. Κι ύστερα, στο τέλος, έκοβαν σε κομμάτια τους ανθρωπόσχημους άρτους και τους πρόσφεραν στο εκκλησίασμα.

 

Δείτε επίσης:

Τα ζυμαρένια ανθρωπάκια του Αγίου Αντωνίου: Το έθιμο στο Λουτρό Σφακίων για τη γιορτή του Αγίου τους