Ο εντυπωσιακός ναός της Κοιμήσεως της Παναγίας και Αγίας Παρασκευής στην Κυριάννα Ρεθύμνου

Σε περίοπτη θέση στο μέσο του όμορφου οικισμού Κυριάννα στο Ρέθυμνο είναι κτισμένος ο εντυπωσιακός ναός της Κοιμήσεως της Παναγίας με ένα δεύτερο κλίτος της, στην νότια πλευρά του κτίσματος, αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή.

Ιδρυτής του ναού φέρεται να ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος στον οποίο έγκειται, κατά μια εκδοχή, και η ονομασία του οικισμού με σύμπτυξη των λέξεων Άη Κυρ Γιάννης, όπως ήταν το προσωνύμιο του.

Ο αρχικός ναός της Παναγίας ήταν κτισμένος με βάση τον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλλο, κατά τον 11^ο αιώνα.

Οι εξωτερικές επιφάνειες διακρίνονται από τυφλά αψιδώματα στα μικρότερα εκ των οποίων έχει προστεθεί και κεραμικός διάκοσμος, σε σχήμα μαιάνδρου και ακτίνων.

Στην ημικυλινδρική κόγχη του ιερού ανοίγονταν τρίλοβο παράθυρο.

Το τέμπλο του ναού της Παναγίας, το παλιότερο φυλάσσεται στο εκκλησιαστικό μουσείο

Ο αρχικός ναός ήταν τοιχογραφημένος όμως από τον τοιχογραφικό διάκοσμο διασώζονται σήμερα ελάχιστα σπαράγματα, σε δυο στρώματα, χαμηλά στη βόρεια πλευρά, κοντά στο ιερό.

Οι επεμβάσεις στο πρώτο κτίσμα ήταν διαδοχικές στη διάρκεια των αιώνων με ζητούμενο την αύξηση του μεγέθους του αλλά και την προσθήκη διακόσμησης.

Κατά την πρώιμη Ενετοκρατία επεκτάθηκε η δυτική κεραία του κτίσματος ενώ τον 16^ο αιώνα οι πλάγιες κεραίες του σταυρού μετασχηματίστηκαν σε κόγχες και ανακατασκευάστηκε ο τρούλλος σε απλούστερη μορφή. Παράλληλα έγινε μια ακόμα επέκταση της δυτικής καμάρας. Τότε προστέθηκε, στη νότια πλευρά, το κλίτος της Αγίας Παρασκευής εν είδη παρεκκλησιού.

Το τέμπλο της Αγίας Παρασκευής

Μια τελευταία επέμβαση έγινε στις αρχές του 17^ο αιώνα, οπότε επεκτάθηκε για μια ακόμα φορά η δυτική κεραία για την κατασκευή της πρόσοψης από λαξευτό πωρόλιθο με τα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά της στοιχεία.

Το 2004 με τη φροντίδα της 28^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου πραγματοποιήθηκαν ανακαινιστικές εργασίες στο ναό και τότε άλλαξε και η εικόνα στο εσωτερικό του καθώς το δάπεδο, κατά το παρελθόν, είχε μπαζωθεί και είχε ανέβει σε ύψος. Τα υλικά αυτά αφαιρέθηκαν και έτσι φάνηκαν όχι μόνο τα σκαλοπάτια καθόδου στο ναό αλλά και μπροστά στην Ωραία Πύλη, όπως και τα μικρά πεζούλια στο πλάι του κτίσματος, που σήμερα λειτουργούν ως καθίσματα.

Το 2016, μετά από 400 χρόνια, αποκαταταστάθηκε και το καμπαναριό του ναού από την Εφορεία Αρχαιοτήτων και την Ενορία Κυριάννας.

Το εντυπωσιακό αγιοθύριδο που κοσμεί τον ιερό της Παναγίας έχει επίσης συντηρηθεί. Μάλιστα η παράδοση θέλει να το έχει φτιάξει ο ίδιος ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος.

Ανάμεσα στα Ιερά, στην πίσω πλευρά του ναού, υπάρχει και οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα οστά των ιερέων που διακόνησαν την Κυριάννα. Επίσης τρείς τάφοι έχουν εντοπιστεί εσωτερικά, στο δάπεδο της Παναγίας.

Απέναντι από το στολίδι της Κυριάννας έχει διαμορφωθεί και λειτουργεί μικρό εκκλησιαστικό μουσείου με ενδιαφέροντα εκθέματα.

(Πληροφορίες μας παρέθεσε ο εφημέριος της Ενορίας Κυριάννας, Πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Τζαγκαράκης, αλλά και η έκδοση Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης, της Συνοδικής Επιτροπής επί του Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας της Κρήτης-ΜΚΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ)