Ο ξεχωριστός Επιτάφιος στην Ιερά Μονή Βωσάκου-Έργο του 1761 με κεντημένη κατάρα!

 

Στο μικρό μουσείο με τα εκκλησιαστικά κειμήλια και τα αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος που διατηρεί η Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού Βωσάκου υπάρχει ανάμεσα στα εκθέματα και κάτι πολύ διαφορετικό κι ως εκ τούτου ενδιαφέρον.

Πρόκειται για ένα χρυσοκέντητο, χειροποίητο, επιτάφιο, εξαιρετικής τέχνης που δεν μπορείς να μη θαυμάσεις στην ειδική προθήκη του. Παρότι επιτάφιο έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε το ξύλινο κουβούκλιο όπου συμβολικά το σώμα του Ιησού μετά την αποκαθήλωση από το σταυρό στην πραγματικότητα επιτάφιος είναι το κεντημένο κομμάτι υφάσματος που φέρει επάνω τη μορφή του Χριστού αμέσως μετά την αποκαθήλωση του από το σταυρό.

Στην περίπτωση λοιπόν του όμορφου επιταφίου του Βώσακου δεν είναι μόνο η ωραία τέχνη του κεντήματος που το χαρακτηρίζει και το κάνει ξεχωριστό αλλά και δυο άλλα στοιχεία.

Την παράσταση της αποκαθήλωσης που βλέπουμε επάνω του  περιβάλλει ζώνη (ταινία) με μια άκρως πρωτότυπη αφιερωματική επιγραφή: ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΣΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΣΥΝ ΤΗΣ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΚΑΙ ΓΟΝΕΩΝ ΑΥΤΟΥ. ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥΔΕ ΝΥΝ ΔΕ ΕΣΤΙΝ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΥ ΒΟΣΣΑΚΑ ΚΑΙ ΗΤΙΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ, ΕΣΤΩ ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟΣ.ΑΨΞΑ’.

Ουσιαστικά δηλαδή πάνω της η αφιερωματική επιγραφή φέρει ένα είδος κατάρας να μην απομακρυνθεί ποτέ ο συγκεκριμένος επιτάφιος από το Μονή Βωσάκου ενώ μας δίνει πληροφορίες για τους αφιερωτές του, που είναι ο ιερέας Μάρκος και η πρεσβυτέρα του, αλλά και για το χρόνο που ο επιτάφιος δωρίστηκε στο μοναστήρι, το 1761, δηλαδή.

Συνήθως πάνω σε τέτοια υφάσματα δεν συναντάμε κατάρες κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που κάνει τον επιτάφιο που φυλάσσεται στο Βώσακο μοναδικό.

Ένα ακόμα στοιχείο ωστόσο του προσδίδει μοναδικότητα. Είναι η στάση που έχει πάρει το σώμα του Χριστού μετά την αποκαθήλωση στα χέρια της Παναγίας. Η πλειοψηφία των επιταφίων παρουσιάζουν την Παναγία να κρατά το σώμα του Ιησού από το κεφάλι σε ύπτια θέση κι όχι με τον τρόπο που έχει κεντηθεί εδώ.

Κατά τα λοιπά πάνω στην παράσταση βλέπουμε σύννεφα και ανάμεσα στις μορφές της Θεοτόκου και του Χριστού εξαπτέρυγα και χερουβείμ.

 Για την ιστορία ν αναφέρουμε πως τα λειτουργικά υφάσματα και ιδιαίτερα ο επιτάφιος φέρουν συμβολισμούς τόσο στα χρώματα όσο και στη διακόσμηση τους.

Ο επιτάφιος είναι λειτουργικό άμφιο που χρησιμοποιείται στην ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής.

Η περιφορά του ξεκινά από το ιερό βήμα ακολουθώντας μία πορεία γύρω από το ναό για να αποτεθεί τελικά στο κέντρο του όπου και παραμένει μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, ώστε να μπορούν να το προσκυνήσουν οι πιστοί.

Ο επιτάφιος προέρχεται από τον μεγάλο αέρα, τον πέπλο δηλαδή με τον οποίο ο λειτουργός κάλυπτε τα ιερά σκεύη. Ως και τον 15ο αιώνα οι ιερείς και διάκονοι έφεραν τον επιτάφιο ως ουρανό πάνω από τα κεφάλια τους κατά την τελετή της Μεγάλης Εισόδου.

Κατά τη μεταβυζαντινή εποχή ο λειτουργικός χαρακτήρας του αμφίου γίνεται ιστορικός, όπως μαρτυρεί και η αλλαγή στην εικονογράφησή του: εικονίζεται ο νεκρός Χριστός περιστοιχισμένος από τα πρόσωπα που συνθέτουν την παράσταση του Επιτάφιου Θρήνου.