Ο Άγιος Θεόδωρος στο Χόνδρο Βιάννου με τον πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο παρά το μικρό του μέγεθος

Στην άκρη του οικισμού του Χόνδρου στη Βιάννο είναι κτισμένος ο ναός του Αγίου Θεοδώρου σε χώρο που παλαιότερα λειτουργούσε ως νεκροταφείο.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο και καμαροσκεπή, μικρών διαστάσεων, ναό που φέρει ενισχυτικό τόξο στην καμάρα του, το οποίο στηρίζεται πάνω σε δύο πεσσούς.

Το κτίσμα δεν διαθέτει παράθυρο παρά μόνο είσοδο κι έτσι λίγο φως και αέρας μπορούν να εισέλθουν στο εσωτερικό του γεγονός που ίσως είναι κι ένας από τους λόγους που τμήμα των τοιχογραφιών του έχει καταστραφεί από την υγρασία, μαζί βεβαίως με τις ανθρώπινες επεμβάσεις.

Όλες οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του καλύπτονται από παραστάσεις και μορφές Αγίων.

Πιο συγκεκριμένα στο Ιερό Βήμα υπάρχει η Δέηση και στην κόγχη του οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο ανατολικό μέτωπο βλέπουμε τη Φιλοξενία του Αβραάμ, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και τον Άγιο Στέφανο τον Πρωτομάρτυρα.

Στη νότια πλευρά του Ιερού Βήματος εικονίζονται ολόσωμοι μετωπικοί τέσσερις Ιεράρχες ενώ στη βόρεια, η Παναγία Βρεφοκρατούσα, ο Άγιος Πολύκαρπος Σμύρνης και ο Άγιος Βλάσιος.

Στο κυρίως τμήμα του ναού βλέπουμε παραστάσεις από το Δωδεκάορτο και ειδικότερα τον Ευαγγελισμό, τη Γέννηση του Χριστού, τη Βάπτιση, το Μυστικό Δείπνο, τη Σταύρωση, την Ανάληψη, την Κοίμηση, την Υπαπαντή, τη Μεταμόρφωση, την Έγερση του Λαζάρου, τη Βαϊοφόρο και την Ανάσταση ( Εις Άδου Κάθοδος).

Όπου υπήρχε ελεύθερος χώρος κάτω από τις συνθέσεις του Δωδεκάορτου και σε χαμηλές θέσεις του ναού εικονίστηκαν διάφοροι Άγιοι.

Μεταξύ άλλων διακρίνουμε την Ειρήνη την Αθηναία, την Αγία Κυριακή, την Αναστασία τη Φαρμακολύτρια, τον Άγιο Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη, τον Άγιο Μάμα, την Αγία Άννα, τον Άγιο Κωνσταντίνο και Ελένη, τον Άγιο Σαμψών τον Ξενοδόχο, τον Άγιο Παντελεήμονα, τον Άγιο Ερμόλαο, τους Αγίους Κοσμά και Δαμιανό.

Επίσης ξεχωρίζει ο Άγιος Δημήτριος ολόσωμος και έφιππος και δίπλα του ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων, ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και οι Άγιος Μηνάς ο Καλλικέλαδος. Στο σύνολο τους οι Άγιοι αυτοί είναι έφιπποι και ολόσωμοι.

Νότια της εισόδου, ως είθισται, υπάρχουν παραστάσεις της Κολάσεως ενώ βόρεια της εικονίζεται ο Άγιος Γεώργιος ολόσωμος αλλά όχι έφιππος, όπως τον έχουμε συνηθίσει.

Σε σημεία πάνω στους τοίχους του ναού υπάρχουν χαράγματα πιστών από την περίοδο της Ενετοκρατίας, μεταξύ αυτών κι ένα του 1495.

Κτητορική επιγραφή δυστυχώς δεν υπάρχει στο ναό που να μας πληροφορεί για την κτίση του κι έτσι, με βάση την αρχιτεκτονική και τις τοιχογραφίες του, χρονολογείται στα τέλη του 14^ου αιώνα.

Το ξύλινο τέμπλο του είναι νεώτερο ωστόσο το βημόθυρο του προέρχεται από το παλαιότερο τέμπλο που αφαιρέθηκε από τον ενοριακό ναό του Χόνδρου.

Το νεκροταφείο που υπήρχε εξωτερικά του ναού έχει απομακρυνθεί και ο αύλειος χώρος έχει καθαριστεί. Τα οστά των νεκρών έχουν μεταφερθεί δίπλα από το ναό σε προσεγμένο οστεοφυλάκιο.

Στην ευρύχωρη αυλή του Αγίου Θεοδώρου έχει στηθεί μνημείο για τους πολλούς πεσόντες του Χόνδρου στη διάρκεια των αγώνων για την ελευθερία.

Ο Άγιος Θεόδωρος γιορτάζει στις 8 Φεβρουαρίου και τιμάται ιδιαίτερα από τους κατοίκους του οικισμού.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την έκδοση του Συλλόγου Απανταχού Χονδριγιαννών "Το Κεφάλι" με τίτλο "Τα βυζαντινά μνημεία του Χόνδρου Βιάννου Κρήτης" , του Δρ. Ιωάννη Ηλ. Βολανάκη)