Στο λόφο του Καστριώτη στο Μελιδοχώρι με τα απομεινάρια μιας ξεχασμένης πολιτείας

Φθάνοντας στο Μελιδοχώρι, της πρώην επαρχίας Μονοφατσίου, δεν μπορεί κανείς να μην παρατηρήσει τον επιβλητικό λόφο του Καστριώτη ή Καστεριώτη, όπως θα ακούσετε οι ντόπιοι να τον αποκαλούν.

Ο λόφος αυτός αποτελεί σήμα κατατεθέν για την περιοχή, κι όχι τυχαία. Εκεί ψηλά, στα 681μέτρα, φαίνεται να αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος πολιτισμός που τα ίχνη του χάνονται στο βάθος των αιώνων.

Απομεινάρια τείχους, κτισμάτων και δεξαμενών μαζί με χιλιάδες θραύσματα αγγείων κι άλλων αντικειμένων μαρτυρούν μέχρι σήμερα την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή.

Σίγουρη, με βάση τα ευρήματα, ήταν η κατοίκηση του Καστριώτη κατά τους Γεωμετρικούς χρόνους (1050 π.Χ εως 700 π.Χ), χωρίς αυτό να αποκλείει και την προγενέστερη ανθρώπινη δραστηριότητα μια και ο τόπος δεν έχει ανασκαφεί επίσημα, κι έτσι δεν έχουμε ακριβή εικόνα.

Στα αρχαιολογικά σημειώματα του Στέφανου Ξανθουδίδη γίνεται μια ωραία περιγραφή της περιοχής, την οποία επισκέφθηκε ο αρχαιολόγος τον Αύγουστο του 1915.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του ο λόφος του Καστριώτη είναι δίκορφος και όταν εκείνος βρέθηκε εκεί ήταν στην ιδιοκτησία, στο σύνολο του, του Μανόλη Καράτζη από τα Ανώγεια.

Ο Ξανθουδίδης κάνει το διαχωρισμό σε Επάνω και Κάτω Καστριώτη.Όπως διαπίστωσε, υπήρχε δρόμος κτιστός που συνέδεε τα δυο σημεία. Στον Επάνω Καστριώτη βρήκε κτίρια, αναλήμματα και δεξαμενές ενώ στον Κάτω υπήρχε μόνο ο δρόμος και κανένα κτίσμα.

Οι πηγές νερού βρίσκονταν πλησίον του χωριού, μια κοντά στον Άγιο Νικόλαο, μια δεύτερη στη ρίζα, βορειοδυτικά, του Μικρού (Κάτω) Καστριώτη και μια ακόμα νοτιοδυτικά του Απάνω Καστριώτη.

Και συνεχίζει την περιγραφή του ο σπουδαίος αρχαιολόγος: «Τοίχος πελώριος εκ μεγάλων βράχων ισοδομικών εις την ανατολικής οφρύν του Επάνω Καστριώτου, ωσεί πύργος του τείχους, φυλάττων την πλαγίως δεξιόθεν υπάρχουσαν ανωφερικήν οδόν της εισόδου της πόλεως».

Σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη τους δυο Καστριώτες ένωνε τείχος του οποίου φαινόταν καθαρά η διεύθυνση και η βάση. Το τείχος διέθετε δύο πύργους, σε απόσταση μεταξύ τους, για φύλαξη.

Εκείνη την περίοδο σώζονταν και στη νότια πλαγιά του Κάτω Καστριώτη, προς το χωριό, τμήμα τείχους από πελεκητούς ογκόλιθους.

Πριν φθάσει και περιηγηθεί στον Καστριώτη ο Στέφανος Ξανθουδίδης πέρασε από τον Επανωσήφη και βρέθηκε στο λόφο, ανάμεσα στη μονή των Δαμανίων και το Μελιδοχώρι, στους Τροχάλους, θέση που ονομάστηκε έτσι εξαιτίας των πολλών σωρών από πέτρες που κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος της.

Από εκεί συνέλεξε αρκετά μυκηναϊκά θραύσματα αγγείων και γεωμετρικά. Όπως γράφει, υπήρχε εκεί συνοικισμός και μάλιστα αρκετά εκτεταμένος.

Την κατοίκηση και χρήση της περιοχής του Καστριώτη επιβεβαιώνει και το αρχαιολογικό δελτίο του 1965 όπου αναφέρεται πως, από το Μελιδοχώρι Μονοφατσίου και τη θέση Καστριώτη, παραδόθηκε μικρή πρωτογεωμετρική κεφαλή ειδωλίου. Η κεφαλή αυτή είχε βρεθεί στο λόφο όπου εντοπίζονται λείψανα τοίχων. Μαζί με την κεφαλή προσκομίστηκε στην αρχαιολογική υπηρεσία κι ένα όστρακο με εμπίεστη παράσταση γρυπών.

Να σημειώσουμε πως την περίοδο της Κατοχής είχε εγκατασταθεί στον Καστριώτη και σε σπηλαίωση του ασύρματος καθώς και ανταρτοδικείο, το οποίο δίκαζε τους προδότες και τους έριχνε για τιμωρία μέσα στην παρακείμενη χαράδρα.

(Πηγή Κρητικά Χρονικά, τόμος Β (1948) και Αρχαιολογικό Δελτίο 1965)