Ο βυζαντινός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Φόδελε

Ο βυζαντινός ναός των Εισοδίων της Παναγίας του Φόδελε βρίσκεται στη θέση Λουμπινιές ή Σκοτεινή.

Χρονολογείται στον 11^ο αιώνα και οικοδομήθηκε στο ανατολικό τμήμα μιας τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Από τη βασιλική μάλιστα σώζονται τμήματα τοίχων, στην ανατολική πλευρά. Στην αψίδα του βόρειου κλίτους βλέπουμε και το βαπτιστήριο, με ημικυκλική απόληξη στα ανατολικά και επένδυση από πλάκες μαρμάρου.

Η αρχιτεκτονική του ναού

Ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς, απλού τετράστυλου, εγγεγραμμένου με τρούλλο. Η είσοδος του, που βρίσκεται στη δυτική πλευρά, έχει θύρωμα με ορθογώνιο ανώφλιο και αετωματικό τύμπανο.

Το δυτικό τμήμα των όψεων του βόρειου και του νότιου τοίχου καθώς και η όψη του δυτικού, της πρόσοψης δηλαδή του ναού, διαρθρώνονται από τυφλά αψιδώματα, χαρακτηριστικό γνώρισμα της Σχολής της Κωνσταντινούπολης.

Οι τέσσερις κεραίες του σταυρού στεγάζονται με καμάρα, που διαμορφώνεται εξωτερικά σε δίρρριχτη στέγη, ενώ τα γωνιαία διαμερίσματα στεγάζονται με σταυροθόλια, δηλαδή δυο τεμνόμενες καμάρες, και αυτό γνώρισμα της Κωνσταντινοπολίτικης Σχολής.

Ο τρούλλος, σε απόλυτη αρμονία με τις υπόλοιπες διαστάσεις του ναού, έχει οκτώ επιμήκη ανοίγματα.

Εξωτερικά ο ναός είχε επίχρισμα με εγχάρακτη απομίμηση ισόδομης τοιχοποιίας, που σήμερα σώζεται σποραδικά και σε μικρή έκταση σε όψεις ναών του νησιού μας.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό της Σχολής της Κωνσταντινούπολης στο ναό της Παναγίας στο Φόδελε, είναι αυτό της κρυμμένης πλίνθου, που εφαρμόστηκε σε μνημεία του 11^ου αιώνα και 12^ου ,και το οποίο συναντάται στην κατασκευή των τόξων του. Σύμφωνα με την τεχνική αυτή κάθε δεύτερη πλίνθος των τόξων τοποθετείται στην εσοχή και καλύπτεται από κονίαμα.

Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού

Από το αρχικό τέμπλο του ναού σώζεται μαρμάρινο θωράκιο το οποίο φέρει μετάλλιο με τη μορφή του έξεργου κομβίου και πλαίσιο με καρδιόσχημα φύλλα στις γωνίες.

Σε ότι αφορά στον τοιχογραφικό του διάκοσμο βλέπουμε τοιχογραφίες σε τουλάχιστον τρία στρώματα.

Το πρώτο εντοπίζεται στα σφαιρικά τρίγωνα του τρούλλου, με παραστάσεις εξαπτέρυγων, και στα δυτικά γωνιαία διαμερίσματα.

Διακρίνεται η Δέηση, με μορφές ολόσωμων Αγίων μετωπικών, κυρίως στρατιωτικών και γυναικών. Αναγνωρίζονται οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη καθώς και οι μάρτυρες Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης.

Τα σταυροθόλια κοσμούνται με ελισσόμενους βλαστούς.

Το πρώτο στρώμα τοιχογραφιών χρονολογείται περί τα μέσα του 11^ου αιώνα και είναι έργο υψηλής ποιότητας καλλιτέχνη, γνώστη των ακαδημαϊκών τάσεων της Κωνσταντινούπολης.

Το δεύτερο στρώμα περιέχει τις μεμονωμένες μορφές της Βρεφοκρατούσας, της Αγίας Άννας με τη μικρή Παναγία, του Αγίου Μηνά και Αρχαγγέλων, οι οποίες ξεχωρίζουν για την έμφαση στον όγκο και μια διάθεση ζωγραφικότητας. Αυτές χρονολογούνται περί τα μέσα του 13^ου αιώνα.

Ένα τρίτο στρώμα στην ανατολική και νότια πλευρά του ναού με παραστάσεις συλλειτουργούντων ιεραρχών, ιαματικών Αγίων και ευαγγελικών σκηνών, χρονολογείται, βάση επιγραφής, στα 1323 και έχει έντονο λαϊκό και εκφραστικό ύφος.

Αφιερωτής των τοιχογραφιών ήταν κάποιος Μελισουργός, μέλος ίσως της αρχοντικής οικογένειας του διαμερίσματος του Ρεθύμνου.

Πηγές: «Το Μαλεβίζι από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα»-Οργανισμός Ανάπτυξης Μαλεβιζίου, 1998, και «Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης», Συνοδική Επιτροπή επί του θρησκευτικού τουρισμού της Εκκλησίας της Κρήτης-ΜΚΟ Φιλοξενία. Οι φωτογραφίες από το εσωτερικό του ναού αντλήθηκαν από τη σελίδα angelfire