Ο σπουδαίος και άγνωστος αρχαιολογικός χώρος των υστερομινωϊκών νεωρίων στον Κατσαμπά

Βρίσκονται δίπλα μας όμως οι περισσότεροι αγνοούμε την ύπαρξη τους. Ο  λόγος για τους υστερομινωϊκούς νεώσοικους, τα νεώρια δηλαδή για τα πλοία των Μινωιτών, στην περιοχή του Κατσαμπά.

Ανακαλύφθηκαν σε οικόπεδο όπου παράνομα είχε εκδοθεί άδεια οικοδόμησης κι ευτυχώς ένα μεγάλο τμήμα τους διασώθηκε αν και παραμένει χωρίς καμία απολύτως αξιοποίηση λόγω έλλειψης χρημάτων.

Σκεφτείτε όμως ότι βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση από τα σημεία όπου δένουν τα κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι του Ηρακλείου και θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημείο επίσκεψης για χιλιάδες τουρίστες που καταφθάνουν στον τόπο μας. Πριν ή μετά την επίσκεψη τους στο ανάκτορο της Κνωσού η γνωριμία με τα νεώρια, που εξυπηρετούσαν τη σπουδαία πόλη των Μινωιτών, θα βοηθούσε στο να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το λιμενικό χαρακτήρα της.

Από τα πρακτικά του αρχαιολογικού έργου της Κρήτης, που παρουσιάστηκε στο Ρέθυμνο το 2008, αντλήσαμε όλες τις αναγκαίες πληροφορίες που παρέθεσε στην παρουσίαση του ο αρχαιολόγος Αντώνης Βασιλάκης, ώστε να γνωρίσουμε αυτό το μνημειώδες έργο των Μινωιτών.

Το οικόπεδο λοιπόν, όπου αποκαλύφθηκαν οι νεώσοικοι, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα των εκβολών του ποταμού Καίρατου, στη συνοικία του Κατσαμπά και σε απόσταση 100 μέτρων δυτικά από την κοίτη του, η οποία σήμερα είναι εγκιβωτισμένη κάτω από τη λεωφόρο Καζαντζίδη.

Το 2005 έγινε μια πρώτη έρευνα στο σημείο και αφαιρέθηκαν επιφανειακές επιχώσεις, από καθαρή άμμο πάχους 1,5 μέτρου, ώστε να αποκαλυφθεί η κάτοψη του κτιριακού συγκροτήματος, μνημειακού χαρακτήρα όπως το περιγράφει ο κ. Βασιλάκης. Τότε φάνηκε μερικώς ένα νεώριο και το κεντρικό τμήμα του δεύτερου, από τα δυτικά, νεωρίου.

Το 2006 η ανασκαφή επεκτάθηκε προς τα ανατολικά αλλά δυστυχώς οι πιστώσεις ήταν ελάχιστες και σταμάτησε μετά από 3 εβδομάδες. Αποκαλύφθηκαν ωστόσο οι μακριοί τοίχοι άλλων δύο νεώσοικων. Ένα χρόνο αργότερα, και για 1,5 μήνα, συνεχίστηκε η ανασκαφή ώστε να αποκαλυφθεί καλύτερα ότι είχε έλθει στο φως τα προηγούμενα χρόνια.

Έτσι φάνηκαν 6 τοίχοι, πάχους 1 μέτρου, παράλληλοι, επιμήκεις ισχυρότατης κατασκευής, που ορίζουν τουλάχιστον 6 φαρδιούς παράλληλους ορθογώνιους χώρους σε δύο πτέρυγες. Ένας στενός έβδομος χώρος, που αποκαλύφθηκε, εκτιμάται πως ήταν μάλλον διάδρομος.

Οι έξι αυτοί χώροι έχουν ορατό μήκος 21-23 μέτρα, εκτινώμενο 45-50 μέτρα και μέσο πλάτος 6 μέτρα.

Σύμφωνα με τον κ Βασιλάκη δε γνωρίζουμε πόσα ήταν τα νεώρια στη θέση αυτή, υπολογίζουν κατ' εκτίμηση πως ήταν τουλάχιστον δέκα. Ο προσανατολισμός τους ήταν ξεκάθαρα προς τη θάλασσα που βρίσκεται σήμερα στα βόρεια σε απόσταση περίπου 150 μέτρων.

Οι χώροι αυτοί προσδιορίστηκαν ως μινωικά νεώρια, τα πρώτα μάλιστα που αποκαλύφθηκαν στη μινωική λιμενική πόλη της Κνωσού. Όμοια ανασκαμμένα νεώρια έχουμε μόνο στο άλλο μεγάλο μινωικό λιμάνι στον Κομμό.

Εκτός από τα νεώρια στον ίδιο χώρο αποκαλύφθηκε και μια σχεδόν ανέπαφη κτιστή εστία στο εσωτερικό της οποίας βρέθηκαν μαγειρικά σκεύη και άλλα χρηστικά αγγεία.

Είναι αξιοσημείωτο πως κάτω από το δάπεδο του δεύτερου, από τα δυτικά, νεώριου διαπιστώθηκε η ύπαρξη παλαιότερης χρήσης του χώρου. Εκεί βρέθηκαν δυο κάθετοι τοίχοι,  παρόμοιας μνημειώδους και σχεδόν μεγαλιθικής κατασκευής, που δεν αποκλείεται να αποτελούσαν τμήμα ενός παλαιότερου νεωρίου που ίσως προυπήρχε αλλά είχε διαφορετικό προσανατολισμό.

Στην παλιότερη αυτή φάση έγινε περιορισμένη έρευνα που έφερε στο φως μεγάλη συγκέντρωση οστών ζώων και κεράτων, δίπλα από διάφορα αγγεία. Ενδέχεται να ήταν υπολείμματα κάποιας τελετουργίας, πιθανόν κάπου γύρω στο 1490 ή 1450 ή λίγο αργότερα.

Ο αρχαιολόγος Αντώνης Βασιλάκης, έχει επισημάνει πως η αποκάλυψη αυτών των νεώσοικων επιβεβαίωσε την ύπαρξη σημαντικών και μνημειακών λιμενικών εγκαταστάσεων και την πορεία της αρχαίας ακτογραμμής στην περιοχή των εκβολών του Καίρατου. 

Είχε διατυπωθεί η εκτίμηση ότι λιμενικές εγκαταστάσεις δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστούν στις εκβολές του ποταμού μετά τις ευρείες, σύγχρονες, διαμορφώσεις που έγιναν στην περιοχή, όμως η αποκάλυψη των μινωικών νεωρίων ήλθε να ανατρέψει αυτή την εκτίμηση.

Έτσι επιβεβαιώθηκε ο αναμφισβήτητος χαρακτήρα της μινωικής λιμενικής πόλης της Κνωσού, όπως με προφητικό τρόπο είχε πρώτος υποθέσει ο Άρθουρ Έβανς .

Επιμέλεια Ελένη Βασιλάκη

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

«Τα δικαιώματα επί του απεικονιζόμενου μνημείου ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ν.3028/2002)» (Copyright Hellenic Ministry of Culture and Sports) (N.3028/2002).

«Τα δικαιώματα επί του απεικονιζόμενου μνημείου ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ν.3028/2002)» (Copyright Hellenic Minist«Τα δικαιώματα επί του απεικονιζόμενου μνημείου ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ν.3028/2002)» (Copyright Hellenic Ministry of Culture and Sports) (N.3028/2002).ry of Culture and Sports) (N.3028/2002).