Ο εντυπωσιακός, αρχιτεκτονικά και όχι μόνο, ναός της Παναγίας της Ελεούσας στην Κιθαρίδα

Ο Ιερός Ναός της Παναγίας Ελεούσας στην Κιθαρίδα αποτελούσε κατά το παρελθόν τμήμα Μονής και μάλιστα μιας από τις παλαιότερες της Κρήτης.

Σήμερα δυστυχώς σώζεται μόνο το Καθολικό της, το οποίο ωστόσο είναι ένα εντυπωσιακό, αρχιτεκτονικά, έργο.

Της Ελένης Βασιλάκη

Πριν από πολλά χρόνια το Μοναστήρι αυτό αποτελούσε ένα αληθινό περβόλι, αφού ήταν γεμάτο δέντρα, καρποφόρα και άγρια, πλούσια, βλάστηση και νερό, όπως περιγράφεται στο κτηματολόγιο του, το 1919.

Η Μονή της Παναγίας της Ελούσας υπάρχει από τον 11^ο αιώνα. Ήταν χώρος ιερός από τη Β Βυζαντινή περίοδο, χωρίς να έχει διαπιστωθεί αν στην ίδια θέση υπήρχε μοναστήρι και πριν την αραβική κατάκτηση. 

Η ακμή της πάντως προσδιορίζεται στην τελευταία περίοδο της Ενετοκρατίας (1204-1669), οπότε λειτουργούσε ως γυναικεία Μονή.

Ανδρικό Μοναστήρι έγινε επί Τουρκοκρατίας. Εκείνη την περίοδο ο χώρος του καταστρέφεται ολοκληρωτικά και σφάζονται οι περισσότεροι μοναχοί του. Ωστόσο δε λείπουν οι προσπάθειες για ανασυγκρότηση του Μοναστηρίου τα χρόνια που ακολούθησαν. 

Έγγραφα της Δημογεροντίας μαρτυρούν τις καταστροφές που υπέστη το Μοναστήρι κατά την επανάσταση του 1866 δείχνοντας όμως πως οι εκκλησιαστικές αρχές δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να αφήσουν τη Μονή να διαλυθεί. 

Στη Μονή της Ελεούσας λειτουργούσε, με την αλληλοδιδακτική μέθοδο,  ένα από τα πρώτα σχολεία που ιδρύθηκαν στην κρητική ύπαιθρο, μετά την Αιγυπτιοκρατία.

Το Καθολικό της Μονής είναι τρίκλιτο με το δεξί κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, το μεσαίο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το αριστερό στον Άγιο Φανούριο. Εντυπωσιακοί είναι οι πολλοί τρούλοι του ναού που μαρτυρούν και την επέκταση του, καθώς φαίνεται πως αρχικά ήταν μονόχωρος.

Πολύ κοντά στη γέφυρα, που συναντάμε σε αυτή την περιοχή, βρίσκεται ο μοναστηριακός νερόμυλος αλλά και άλλα κτίρια με υπέρθυρα που φέρουν εκκλησιαστικό συμβολισμό.

Η παράδοση λέει πως σε μια επανάσταση κατά των Τούρκων έκρυψαν μια καμπάνα του μοναστηριού στον παρακείμενο ποταμό. Όμως έβρεξε πολύ και ο ποταμός κατέβηκε, έφερε χώματα και πέτρες και σκέπασε την περιοχή με αποτέλεσμα η καμπάνα να χαθεί.

Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η ύπαρξη τόσων πολλών στρογγυλών πινακίων, ζωγραφισμένων με διάφορα σχέδια στον εξωτερικό τοίχο του Ναού. 

Μάλιστα έλεγαν πως όταν πλησίαζε επανάσταση στην Κρήτη οι καλόγεροι του μοναστηριού έβλεπαν το πουλί, που ήταν ζωγραφισμένο πάνω σε πιάτο, δίπλα στη δυτική είσοδο, να φεύγει και το πιάτο του να μένει χωρίς σχέδιο και χρώμα.

Σήμερα στο εσωτερικό του ναού σώζεται, σε όχι και τόσο καλή κατάσταση, τοιχογραφικός διάκοσμος.

Από τις φορητές εικόνες του ναού που διασώθηκαν, αλλά δεν φυλάσσονται στο εσωτερικό του, ξεχωρίζει «Η ρίζα του Αβραάμ» που αφιερώθηκε στη Μονή από τον ιερομόναχο Ακάκιο Βαρσαμά το 1692. 

Επίσης η εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους του 19^ου αιώνα με επιγραφή για την πανούκλα «Λύτρωσε Λοιμής της Νοσώδους…» . 

Ακόμα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του Αγίου Φανουρίου και της Αγίας Ειρήνης δίπλα του, έργο του Καστρινού ζωγράφου Μ. Πολυχρονίου του 1843

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα

(Πληροφορίες για τη Μονή αντλήθηκαν από την έκδοση "Το Μαλεβίζι από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα" του Οργανισμού Ανάπτυξης Μαλεβιζίου)