Η αρχαία πόλη του Λεβήνα και το φημισμένο ασκληπιείο της στην περιοχή του Λέντα

 

Στον όμορφο και γαλήνιο κόλπου του Λέντα, στην αγκαλιά του Νότιου Κρητικού Πελάγος με τις σαγηνευτικές ακτές (δείτε εδώ), ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη του Λεβήνα.

Εκεί, ανάμεσα σε δυο ακρωτήρια (ακρωτήρι Λέοντας δυτικά και Ψαμιδομούρι ανατολικά) σχηματίζεται ο κόλπος, που σήμερα λέγεται Λέντας.

Ο Λεβήνας λειτουργούσε ως λιμάνι της Γόρτυνας ωστόσο ήταν κυρίως γνωστός για το σπουδαίο ιερό του Ασκληπιού.

Το όνομα της αρχαίας πόλης είναι πιθανόν φοινικικό και προέρχεται μάλλον από τη μορφή του δυτικού ακρωτηρίου που μοιάζει με κεφάλι λιονταριού. Η περίοδος ακμής του ιερού του Ασκληπιού ανάγεται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή.

Τα πρώτα ίχνη ζωής στην περιοχή του Λεβήνα κάνουν την εμφάνισή τους ήδη στη Νεολιθική Εποχή, όπου λείψανα κατοίκησης έχουν εντοπιστεί στη βραχώδη κορυφή του ακρωτηρίου Λέοντας.

Ο πρώτος βεβαιωμένος οικισμός, ωστόσο, ανάγεται στην Πρωτομινωική εποχή (2600 - 2000 π.Χ.). Σ' αυτόν ανήκουν και οι τάφοι που ανακαλύφθηκαν στην ευρύτερη περιοχή με σημαντικά ευρήματα, τα οποία φανερώνουν τις επαφές που είχε αναπτύξει ο μινωικός Λεβήνας με την Αίγυπτο και τις Κυκλάδες.

Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Στράβωνας, Φιλόστρατος) η πόλη του Λεβήνα γνωρίζει και πάλι ανάπτυξη και εξελίσσεται, όταν γίνεται λιμάνι της Γόρτυνας, τότε που χτίζεται και το ιερό του Ασκληπιού, τον 4ο αιώνα π.Χ.

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ακόμη ότι, οι Γορτύνιοι ίδρυσαν το ιερό σύμφωνα με τους κανόνες και τις ιεροτελεστίες που ίσχυαν στο ιερό της Επιδαύρου.

Μεγάλη ακμή πρέπει να γνώρισε ο Λεβήνας στον 2ο αιώνα π.Χ., όταν η Γόρτυνα, μετά την καταστροφή της Φαιστού έγινε πρωτεύουσα της Μεσαράς και αργότερα όλης της Κρήτης.

Ένας φοβερός σεισμός το 46 π.Χ., που περιγράφεται από το Φιλόστρατο, καταστρέφει την πόλη. Ωστόσο, η πόλη του Λεβήνα ανοικοδομήθηκε και πάλι στα ρωμαϊκά χρόνια και αποτέλεσε σημαντικό σταθμό εμπορίου ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Κρήτη.

Οι Ρωμαίοι επισκέπτονταν το Ασκληπιείο συχνά και έβαλαν στοιχεία της αρχιτεκτονικής τους σε αυτό προσθέτοντας τις βασιλικές ιαματικές πηγές.

Τον 4ο και 5ο αιώνα που ο χριστιανισμός άρχισε να κερδίζει έδαφος το Ασκληπιείο έχασε την ισχύ του.Το Ιερό της περιοχής  καταστράφηκε ως "ειδωλολατρικός τόπος λατρείας" και χρησιμοποιήθηκε ως λατομείο.Δίπλα του χτίστηκε μια παλαιοχριστιανική βασιλική χρησιμοποιώντας  κομμάτια από αρχαίο ναό κι αργότερα με το ίδιο υλικό ανεγέρθηκε ένας νεώτερος χριστιανικός ναός (δείτε εδώ).

Ύστερα από την πρώτη επίσκεψη του Άγγλου πλοιάρχου Τ. Spratt, το 1850, άρχισαν οι αρχαιολογικές έρευνες στον τόπο. 

Όπως περιγράφει ο Spratt κατά την επίσκεψη του στο σημείο: "Τα ερείπια που υπάρχουν σήμερα είναι κυρίως κατάλοιπα αρκετών θολωτών κτηρίων και δεξαμενών, θεμελιώσεις αρχαίων χριστιανικών εκκλησιών και κατοικιών και προσόψεων των αναβαθμίδων που τις στήριζαν. Όλα ήταν κτισμένα με κονίαμα και ακατέργαστα κομμάτια πέτρας ,μαζί με αρχιτεκτονικά μέλη παλαιότερων κτιρίων, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται πολλές μαρμάρινες κολόνες. Περίπου στο κέντρο της πόλης και κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, στέκουν ακόμα δυο κολόνες οι οποίες, όπως δείχνουν οι θεμελιώσεις σώζονται στην αρχική τους θέση, καθώς βρίσκονταν στο εσωτερικό μιας παλαιοχριστιανικής εκκλησίας».

Κρήτες χωροφύλακες φυλάσσουν τα ευρήματα του ιερού του Ασκληπιού (Πηγή:"Ταξίδια και Έρευνες στην Κρήτη του 1850")

Η χρήση του ασκληπιείου

Όπως προκύπτει από τα αρχαιολογικά δεδομένα, τον 4ο αιώνα π.Χ, εποχή που φαίνεται να οικοδομήθηκε το Ιερό του Ασκληπιού, η αρχαία Λεβήνα άρχισε να γίνετε καταφύγιο ελπίδας για ασθενείς που αναζητούσαν τρόπους να θεραπευτούν από διάφορες ασθένειες.

Σύμφωνα με τις επιγραφές, που γράφονταν μετά την αναχώρησή των ασθενών, το Ιερατείο δεν αρκούνταν μόνο σε παρακλήσεις προς τον θαυματουργό θεό, αλλά εφάρμοζε σύνθετες θεραπευτικές αγωγές.Με λίγα λόγια, και σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής, ασκούσε επιστημονική ιατρική.

Οι ανασκαφές στον Λέντα αποκάλυψαν, ανάμεσα στα ερείπια του ιερού, θραύσματα επιγραφών ενός καταλόγου ιαμάτων που γράφτηκαν ανάμεσα στον 2ο και στον 1ο αιώνα.

Όπως στην Επίδαυρο, έτσι και στην Λεβήνα, πρόκειται για τις γνωστές στήλες που περιέχουν διηγήσεις ιάσεων των επισκεπτών.

Στα ιάματα περιγράφονται οδηγίες για θεραπείες που έδινε ο θεός κατά την εγκοίμηση με βότανα, οίνο, στάχτη κλπ, για διάφορες παθήσεις, όπως η θεραπεία βαριάς νόσου των πνευμόνων του ασθενούς Πόπλιου Γράνιου Ρούφου. Η συγκεκριμένη επιγραφή αναφέρει:

"Πόπλιος Γράνιος Ρούφος κατά παραγγελία. Από διετία έβηχε συνεχώς και απέβαλλε πυώδη και αιμόφυρτα πτύελα καθ’όλη την διάρκεια της ημέρας και ο θεός ανέλαβε να τον θεραπεύσει. Του έδωσε εντολή να τρώγει εύζωμο (ρόκα) μετά από νηστεία, έπειτα να πίνει πιπεράτο Ιταλικό κρασί και πάλι λεπτό αλεύρι διαλυμένο σε θερμό νερό και κατόπιν σκόνη από την Ιερή στάχτη διαλυμένη μέσα στο Ιερό νερό, αυγό και ρετσίνι από πεύκο και στην συνέχεια ίριδα με μέλι και μετά το ψήσιμο κυδωνιού και ανδράχνης (αντράκλα ή γλιστρίδα) να πιεί το χυμό και να φάει το κυδώνι και τέλος να φάει σύκα με ιερά στάχτη από τον βωμό που θυσιάζουν στον θεό".

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού,ιστοσελίδα nausinous και T.A.B SPRATT,  "Ταξίδια και Έρευνες στην Κρήτη του 1850", τόμος Α)