Τα μηνύματα που μας στέλνει η ασκελετούρα για το χειμώνα

Το σκιλλοκρέμμυδο ή κρεμμύδα ή ασκελετούρα μπορεί να είναι ένα συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη όμως η τόσο έντονη παρουσία του φέτος, από τη μια άκρη του νησιού μέχρι την άλλη, έχει συζητηθεί.

Σε πλαγιές λόφων, σε αγριάδες, στην άκρη των δρόμων, παντού βλέπεις ανθισμένες ασκελετούρες σε τεράστιες συγκεντρώσεις.

 Να είναι άραγε τυχαία η παρουσία τους; Οι παλιοί Κρητικοί είχαν διάφορες θεωρίες για την άνθιση του συγκεκριμένου φυτού συνδέοντας την με το πως θα εξελιχθεί ο χειμώνας . Κάποιοι έλεγαν πως όταν η σκίλλα ανθίζει πρώιμα, ο χειμώνας θα είναι βαρύς ενώ όταν ανθίζει όψιμα μαλακός και η άνοιξη θα ’ρθει γρήγορα. 

Άλλοι, κυρίως στο Ρέθυμνο, παρατηρούσαν το βαθμό άνθισης του κάθε φυτού θεωρώντας πως αν ανοίξει όλο το λατζούνι της σκίλλας θα κάνει βαρυχειμωνιά, ενώ αν ανοίξει στο 50% ο χειμώνας θα είναι ελαφρύς.

Κι ενώ το συγκεκριμένο φυτό θεωρείται «ψακοτάρα» οι Κρητικοί πάντα πίστευαν πως έχει και μια ζωτική δύναμη την οποία μπορεί να μεταφέρει στους ανθρώπους.

Γι αυτό επέλεγαν κάθε Πρωτοχρονιά να φέρουν μέσα στο σπίτι και να διατηρήσουν καθ όλη τη διάρκεια της χρονιάς το βολβό του θεωρώντας έτσι πως έθεταν φραγμό στο κακό μάτι και τη γλωσσοφαγιά.

Ακόμα και σήμερα από μερίδα κατοίκων του νησιού τηρείται το έθιμο αυτό, το οποίο λέγεται πως ανάγεται από τον 6ο αιώνα,  με την ασκελετούρα να έχει την ιδιότητα ακόμα κι αν ξεραθεί κατά την παραμονή της μέσα στο σπίτι να ξαναγεννιέται και πάλι όταν έλθει η εποχή της.

 Πέρα από το βολβό της ασκελετούρας, το στέλεχος του φυτού, που στο Ρέθυμνο αποκαλούν λατζούνι, έδινε τα δικά του μηνύματα στους κρητικούς αγρότες. Όταν έβλεπαν τα κλαδί ζωηρό και γεμάτο άνθη έλεγαν πως η χρονιά θα δώσει καλή παραγωγή σιτηρών ενώ στην αντίθετη περίπτωση θεωρούσαν την καταστροφή της παραγωγής τους δεδομένη.

Όπως αναφέρει ο Δρ Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης στην Ελλάδα απαντάται μόνο το είδος Σκίλλη η παράλιος (Urginea scilla ή Urginea maritima), γνωστό με τα κοινά ονόματα: σκιλλοκρεμμύδα, σκίλλα, αγριοκρεμμύδα, ασκίλλα, ασκέλλα, ασκιλλοκάρα, κρομμυδόσκιλλα, ασκελλετούρα ή παπουτσέ (Κρήτη).

Η Σκίλλη η παράλιος φύεται κατά κανόνα σε πετρώδη, άγονα και υποβαθμισμένα εδάφη, συγκεντρώνει νερό και διάφορα χρήσιμα στοιχεία, τα οποία της εξασφαλίζουν την επιβίωση.

Οι άνθρωποι από πολύ νωρίς χρησιμοποίησαν το φυτό αυτό για φαρμακευτικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Οι αρχαίοι Αυγύπτιοι γνώριζαν τις φαρμακευτικές ιδιότητες του, οι οποίες και αναφέρονται στον Πάπυρο του Ebers (1500 π.Χ.).

Ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.) μιλά επίσης  επανειλημμένως για την Σκίλλη των παραλιών και τις ποικίλες ιδιότητες της : «Όλως δε πλείους αι διαφοραί των ριζών εν τοις υλήμασιν και λαχανώδεσιν... αι δε λεπυρώσεις ή φλοιώδεις, οίον αι τε της σκίλλης και του βολβού και έτι κρομύου και των τούτοις ομοίων».

Είναι αξιοσημείωτο, ότι και ο Θεόφραστος είχε γράψει  ότι η Σκίλλη η παράλιος, φυτευομένη μπροστά από την είσοδο της οικίας, δρα ως «αλεξητήριον», ήτοι έχει αποτροπαϊκές ιδιότητες, εκδιώκουσα κάθε κακό.

 Δραστικά συστατικά του φυτού και κυρίως του βολβού είναι διάφοροι καρδιοτονωτικοί γλυκοσίδες, όπως η σκιλλαρένη Α, η σκιλλαρένη Β, η γλυκοσκιλλαρένη και ο σκιλλιροσίδης. Οι γλυκοσίδες βρίσκονται κυρίως στο νωπό φυτό, γιατί μετά την ξήρανση επέρχεται μερική διάσπασή τους.

Η Σκιλλοκρεμμύδα χρησιμοποιείται ως καρδιοτονωτικό, διουρητικό, αντιασθματικό και αποχρεμπτικό σε μικρές δόσεις. Γενικά πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, γιατί σε μεγάλες δόσεις έχει τοξική δράση και προκαλεί ιλίγγους, εμετούς και πολλές φορές το θάνατο.