Ψείρα: Το νησί με τους πλούσιους μινωίτες και τα τυρκουάζ νερά που γοητεύει τον επισκέπτη

Δεν μπορώ να καταλήξω τι πρωτοθαύμασα πηγαίνοντας πρώτη φορά στη νήσο Ψείρα, ανοικτά του κόλπου του Μεραμπέλου: Τον πανάρχαιο οικισμό που αναπτύχθηκε σ' αυτό το άνυδρο και δίχως πράσινο νησί; το τυρκουάζ χρώμα της θάλασσας που το περιβάλει; τη δύναμη και την εφευρετικότητα εκείνων που το κατοίκησαν και ξεχώρισαν μια και όπως λένε οι αρχαιολόγοι ζούσαν πλούσια;

Της Ελένης Βασιλάκη

Σε κάθε περίπτωση η Ψείρα είναι ένα νησάκι που δεν μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο ούτε να περιορίσει τον κατάλογο με τα  συναισθήματα που σου δημιουργεί.

Βρίσκεται στα βορειοανατολικά της Κρήτης, σε μικρή απόσταση από το λιμάνι Θόλος του Καβουσίου και ονομάστηκε έτσι από το περίεργο σχήμα του, που λένε πως μοιάζει με το έντομο ψείρα.

 Ένας σπουδαίος οικισμός της πρωτομινωικής περιόδου, που καλύπτει έκταση σχεδόν 20 στρεμμάτων,και είναι κτισμένος αμφιθεατρικά, ήλθε στο φως από την αρχαιολογική σκαπάνη, ένας οικισμός που αναπτύχθηκε όταν το έδαφος της Κρήτης αποδείχθηκε λίγο για να φιλοξενήσει τους κατοίκους της κι έτσι πολλοί επέλεξαν να μετακινηθούν και να ζήσουν στα γύρω από αυτήν νησάκια και νησίδες.

Με βάση τα ευρήματα οι αρχαιολόγοι μιλούν, στην περίπτωση της Ψείρας, για ένα πλούσιο τόπο όπου ζούσαν ευκατάστατοι έμποροι, ψαράδες, ναυτικοί, βιοτέχνες  έχοντας ως κύριες ασχολίες την επεξεργασία της περίφημης πορφύρας, των σφουγγαριών ενώ όσο κι αν ακούγεται παράξενο, σε αυτόν τον άγονο τόπο, είχαν και καλλιέργειες σιτηρών.

 Οι κάτοικοι της επιδίδονταν με επιτυχία στο εμπόριο με άλλες περιοχές της Μεσογείου όπου εξήγαγαν τα προϊόντα τους και εισήγαγαν από εκείνες άλλα χρήσιμα είδη.

Ζωή στο νησί καταγράφεται μέχρι τη μεσομινωική περίοδο, οπότε έρχεται το τελειωτικό χτύπημα πιθανόν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.

Οι πρώτες ανασκαφές στην Ψείρα έγιναν το 1908, από τον αμερικανό αρχαιολόγο Richard Seager, και συνεχίστηκαν το 1985 με ανασκαφικές εργασίες στον οικισμό, στο νεκροταφείο του προχωρώντας και σε μια επιφανειακή αρχαιολογική έρευνα σε ολόκληρο το νησί.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα της Ψείρας, κυρίως τα αγγεία, είναι πολλά και τόσο αξιόλογα που ξεχωρίζουν ανάμεσα στα χιλιάδες ευρήματα της μινωικής περιόδου στην Κρήτη. Μια τοιχογραφία με δυο κομψές κυρίες, απαράμιλλης τέχνης, που βρέθηκε εκεί δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις τοιχογραφίες της Κνωσού. 

Τμήμα της τοιχογραφίας που βρέθηκε στην Ψείρα

Αντικείμενα προερχόμενα από άλλες περιοχές της νοτιοανατολικής μεσογείου αποδεικνύουν το εκτενές εμπόριο στο οποίο επιδίδονταν με επιτυχία οι κάτοικοι της. 

Τα οικήματα πάνω στο νησί ήταν κατά βάσην διώροφα, λειτουργικά, φτιαγμένα από πέτρες, με πατώματα από σχιστόλιθο.

Στην ανασκαφή του 1985 από Αμερικανούς και Έλληνες αρχαιολόγους είχαμε παράλληλα και τη διεξαγωγή εδαφολογικής μελέτης στην Ψείρα από την Julie Ann Clark. Αυτή μας έδωσε πολύ χρήσιμες πρόσθετες πληροφορίες για τη νήσο καθώς έδειξε πως το  60-70%  της επιφάνειας της καταλάμβαναν πεζούλες, όπου οι κάτοικοι της καλλιεργούσαν.

Με βάση τη μελέτη οι πεζούλες με τις ξερολιθιές, που συγκρατούσαν το λιγοστό χώμα τους, κατασκευάστηκαν στη μέση εποχή του Ορείχαλκου, δηλαδή από το 3200 μέχρι και το 1100 προ Χριστού.

Ανεβαίνοντας ψηλά πάνω στο νησί βλέπει κανείς διαμορφωμένα σημεία για τη συγκέντρωση νερού, καθώς η Ψείρα δεν διέθετε πηγή για την ύδρευση των κατοίκων της. 

Μάλιστα οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ακόμα και φράγματα για το νερό, τα οποία μάλιστα χαρακτηρίζουν ως τα αρχαιότερα στον κόσμο. 

Αυτές οι τεχνητές κατασκευές σε συνδυασμό με εκείνες των αναβαθμίδων μας αποκαλύπτουν πολλά για το πώς είχαν καταφέρει οι κάτοικοι της να δαμάσουν αυτόν τον ξερό και άγονο τόπο προκειμένου να επιβιώσουν.

Η θέα από ψηλά 

Να σημειώσουμε πως σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από την ακτή της Ψείρας έχει εντοπιστεί μινωικό ναυάγιο  ενώ κάτω από τη θάλασσα έχει βρεθεί και κτίσματα του οικισμού της νησίδας, τα οποία προφανώς κατέληξαν στο βυθό μετά από κατακρήμνιση του εδάφους της από την πλευρά της θάλασσας.

Σήμερα η Ψείρα αποτελεί τουριστικό προορισμό, ευτυχώς όχι δημοφιλή, και ως εκ τούτου χωρίς συνωστισμό. Στα εκπληκτικά και καθάρια νερά της θα δείτε τακτικά δύτες που απολαμβάνουν τις παράκτιες ομορφιές της αλλά και το ψάρεμα.

Καραβάκι από το λιμάνι του Θόλου, εκτελεί δρομολόγια προς την Ψείρα, τα οποία διαρκούν περίπου μισή ώρα.

Εφόσον επισκεφθείτε την Ψείρα μην περιοριστείτε στις ακτές της, περπατήστε και κινηθείτε προς την κορυφή του νησιού ώστε να απολαύσετε την ασυναγώνιστη θέα που σας προσφέρει ο κόλπος του Μεραμπέλου, δεν θα χάσετε! 

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)