Το Ηράκλειο τιμά τον πολιούχο του Άγιο Μηνά

Τον προστάτη του, Άγιο Μηνά, τιμά και εορτάζει σήμερα με κατάνυξη το Ηράκλειο. Αγαπημένος Άγιος των Ηρακλειωτών προστρέχουν σ' αυτόν καθημερινά για την προσευχή τους, νιώθοντας πως ο καβαλάρης Άγιος σκεπάζει προστατευτικά την πόλη αλλά και τον καθένα ξεχωριστά από τους κατοίκους της.

 

Ως γνωστόν στην ίδια πλατεία υπάρχουν δύο ναοί αφιερωμένοι στον Άγιο Μηνά, ο παλιός, μικρός σε μέγεθος, και ο νεότερος και μεγαλοπρεπής, που ανεγέρθηκε στη συνέχεια, και αποτελεί μέχρι σήμερα το Μητροπολιτικό Ναό του Ηρακλείου.

 

 Τον παλιό ναό του Αγίου Μηνά κατάφερε να κατασκευάσει με αυτοκρατορικό φιρμάνι το 1735, με πολλές δυσκολίες και εμπόδια, ο Μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος Λετίτζης (δείτε εδώ).

 

Ο ναός αυτός, το βόρειο κλίτος του οποίου αφιερώθηκε στην Υπαπαντή της Θεοτόκου και το νότιο στον Άγιο Μηνά, έγινε η ψυχή και το κέντρο που ένωσε τους χριστιανούς του τουρκοκρατούμενου Χάνδακα βρίσκοντας εκεί ένα σταθερό θρησκευτικό στήριγμα .

 

Παρότι μικρού μεγέθους αποτελεί ένα λαμπρό μουσείο με κειμήλια, αφιερώματα ευλάβειας των πιστών, με ένα επίχρυσο τέμπλο εξαίρετο δείγμα της εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής. Μάλιστα, με βάση τις περιγραφές του καθηγητή Θ. Δετοράκη, ο παλιός ναός του Αγίου Μηνά διέθετε και βιβλιοθήκη με πλήθος βιβλίων και χειρογράφων, εκ των οποίων σήμερα ελάχιστα έχουν σωθεί.

 

Η ανάπτυξη της χριστιανικής κοινότητας του Ηρακλείου στα μέσα του 19ου αιώνα κατέστησε σαφή την ανάγκη ανέγερσης ενός νέου και μεγάλου μητροπολιτικού ναού. Την ιδέα για ένα καινούργιο ναό συνέλαβε ο δραστήριος Μητροπολίτης Κρήτης και μετέπειτα Οικουμενικός πατριάρχης, Διονύσιος Χαριτωνίδης.

 

Τη θέση ανέγερσης του στο χώρο, όπου υπήρχε κήπος επί ενετοκρατίας, θέλει η παράδοση, να έχει υποδείξει ο ίδιος ο Άγιος σε έναν καλόγερο της εκκλησίας του παλιού Αγίου Μηνά.

 

 Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε το 1862 ενώ η ανέγερση του ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε, σε μια λαμπρή τελετή, τον Απρίλιο του 1895.Έκτοτε αποτελεί το επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής των Ηρακλειωτών διατηρώντας στο ακέραιο μέχρι και σήμερα την αρχική μορφή του.

 

Πρόκειται για ένα οικοδόμημα μεγαλοπρεπές, στο διάκοσμο του οποίου (εσωτερικό και εξωτερικό) συνυπάρχουν, με βάση τις περιγραφές του Θ. Δετοράκη, στοιχεία εκλεκτικής διακόσμησης διαφόρων ρυθμών, άλλα δανεισμένα από την κλασσική αρχαιότητα και άλλα ελεύθερης σύνδεσης ποικίλων χαρακτηριστικών της κλασσικής παράδοσης, με έντονη παρουσία και αναγεννησιακών μορφών αλλά και διακοσμήσεις ισλαμικού και γενικότερα ανατολικού τύπου.

 

Ο Άγιος στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη

 

Στενά συνδεδεμένος με τη ζωή των Ηρακλειωτών ο Άγιος Μηνάς αποτέλεσε στις αφηγήσεις του Νίκου Καζαντζάκη το πιο «ζωντανό» υπερβατικό στοιχείο.

 

 Η ζωή στο Μεγάλο Κάστρο στον  «Καπετάν Μιχάλη», ένα εκ των πιο γνωστών έργων του Κρητικού συγγραφέα, έχει στο επίκεντρο της την εκκλησία του Αγίου Μηνά κι έναν άγιο που παίρνει ανθρώπινη μορφή και ρόλο προστάτη και απελευθερωτή.

 

 

Μια από τις πιο όμορφες περιγραφές στο συγκεκριμένο βιβλίο είναι εκείνη με τον   Μπαρμπαγιάννη που βλέπει τον Άγιο Μηνά να προστατεύει τη νύχτα την πόλη:

 

 «Σήκωσε μ’ ευλάβεια τα μάτια, είδε από την άκρα του δρόμου φάνηκε, μέσα στο σκοτάδι, να φεγγοβολάει, καβάλα στο χρυσοχάμουρο ντορή του, με κόκκινο κοντάρι ακουμπισμένο στον ώμο, με τα ψαρά του κοντόσγουρα γένια, με την ασημένια διχτάτη αρμάτα του, ο λεβεντόγερος προστάτης του Μεγάλου Κάστρου, ο Αι-Μηνάς. Έκανε κι απόψε τη βόλτα του. Κάθε μεσάνυχτα την ώρα που ναι χαμένη στον ύπνο η πολιτεία ο Αι Μηνάς κατεβαίνει αθόρυβα από το κόνισμά του, παίρνει σβάρνα τα μουράγια, διαβαίνει στις ρωμέικες γειτονιές, αν έχουν ξεχάσει καμιά πόρτα ανοιχτή, τη σφαλνάει, αν κανείς χριστιανός είναι άρρωστος κι είναι φωτισμένο το παραθύρι του, στέκεται και παρακαλάει το Θεό να τον γιάνει. Μάτι ανθρώπου δεν έχει δύναμη να τον δει μονάχα τα σκυλιά κουνούν τις ουρές τους, κι από ανθρώπους δυο μονάχα σε αλάκερη την πολιτεία».